Personeelstekort in zorgsector vraagt flexibelere taakverdeling

“Een verpleegkundige kan bepaalde taken overlaten aan andere zorgprofielen”, oppert Margot Cloet van Zorgnet-Icuro.

Wie mag bijvoorbeeld een spuitje geven of een stoma aanbrengen? Dat wordt bepaald door het federaal KB 78, dat de invulling van het zorgberoep in ons land regelt. Deze wet is later wat gefinetuned, al legt hij nog steeds de basis voor het zorgberoep. “Zorg is in ons land onderhavig aan heel veel regels. Dat is natuurlijk goed, want het garandeert de kwaliteit ervan”, stelt Margot Cloet, die sinds twee jaar gedelegeerd bestuurder is bij Zorgnet-Icuro.

Maar tegelijk is die wetgeving, die toch al ruim veertig jaar oud is, volgens haar dringend aan aanpassing toe. “Vandaag kunnen we in sommige gevallen toch spreken van een zekere overregulering. Het zou anders kunnen. Een verpleegkundige kan dan bijvoorbeeld bepaalde technische of complexe taken uitvoeren, maar sommige taken overlaten aan andere zorgprofielen, ook al hebben die daar vandaag volgens de wetgeving niet het juiste diploma voor”, stelt Margot Cloet.

Dubbele uitdaging

Het verzoek vanuit Zorgnet-Icuro voor een zekere flexibilisering van de personeelsnorm is zeker ingegeven vanuit het grote tekort aan zorgpersoneel. De wetgeving is vandaag soms rigide en niet aangepast aan de hedendaagse noden. Daarom neemt Cloet zich voor om actoren als de overheid en de sociale partners te sensibiliseren. “Wij merken dat de klassieke recepten niet meer werken om dat tekort weg te werken. Het is alarmcode rood”, stelt ze. Bovendien hebben bepaalde maatregelen onvermijdelijk gevolgen. “Door de bachelor verpleegkunde naar vier jaar te brengen, staat de arbeidsmarkt een jaar stil, omdat er dat jaar geen verpleegkundigen afstuderen.”

Uiteraard staat België niet alleen met die uitdagingen. “Je merkt dat, mede door de bevolkingsevolutie, veel Europese landen mekaar bekampen op de arbeidsmarkt. Ze snoepen verpleegkundigen van elkaar af. Maar een land als Nederland bijvoorbeeld staat al een pak verder wat de flexibilisering van bevoegdheden en jobs betreft”, stelt ze. “De beroepsgroepen zelf, zoals de verpleegkundigen, hebben soms nog wel eens een corporatistische reflex. Zij willen liever geen taken gedelegeerd zien naar andere profielen. Maar in een globaal loopbaanpact zullen we een aantal zaken grondig moeten herdenken.”

Zijn er dan door de vorige regering(en) geen aanpassingen gedaan? Als zorgkundigen bijvoorbeeld 150 uur extra uur opleiding hebben gevolgd, kunnen zij ook bepaalde extra zorgkundige taken op zich nemen. “Er zijn zeker ingrepen geweest om de personeelsnorm wat te flexibiliseren, maar tot dusver onvoldoende”, vindt Cloet, die benadrukt dat de uitdaging dubbel is. Enerzijds stijgen de noden, met name door de vergrijzing. En anderzijds zijn er nu al onvoldoende verpleegkundigen en zorgverleners voor de huidige taken. “Ook met meer zorgverleners zullen we de zaken anders moeten aanpakken en het beroep toegankelijker moeten maken.”

Dubbele aanpak

Om die openheid te bewerkstelligen, zijn er volgens Cloet twee vormen van aanpak: bijscholing en zij-instroom. “Bij bijscholing komt het erop neer om mensen die al een (para)medische achtergrond hebben, meer taken te laten invullen. Zij kunnen dan bijvoorbeeld een opleiding volgen voor taken die ze vandaag niet mogen uitvoeren.”

De voorbeelden qua doelgroep gaan alle kanten uit: van een ergotherapeut(e) of mantelzorger met affiniteit voor zorg tot een Syrische vluchteling die in ons land verblijft en daar afstudeerde als arts (maar wiens diploma niet erkend wordt). “We hebben hierin geen prioriteiten, maar stellen vast dat er veel potentieel is. Je verliest nu mensen die kansen verdienen. En zeker als ze gemotiveerd zijn en voeling hebben met zorg, is dat bijzonder jammer.”

Een tweede doelgroep zijn de zij-instromers. “We hebben mensen vaak vanaf het begin van hun loopbaan warm willen maken voor een beroep in de zorgsector. Maar dat blijkt nu onvoldoende. We moeten ook mensen sensibiliseren die al een andere job hebben en een overstap naar de zorg zien zitten. Het feit dat we een maatschappelijk erg zinvol beroep hebben, spreekt veel mensen aan.”

(William Visterin)