Een basisinkomen voor iedereen: waarom niet?

Nog even voor de duidelijkheid: een basisinkomen is een maandelijks bedrag dat de overheid aan élke burger geeft, en dat een leven lang. Het maakt niet uit of je gepensioneerd of ziek bent, of je al veel geld hebt of juist niet. De enige voorwaarde: je moet achttien of ouder zijn. In ruil daarvoor worden dan alle sociale uitkeringen afgeschaft. Denk maar aan het pensioen, het kindergeld, het leefloon en de werkloosheidsuitkering.

Klinkt aantrekkelijk, niet? Intussen hebben enkele landen zelfs al geëxperimenteerd met het basisinkomen. Zo kregen in Finland 2000 werklozen elke maand 560 euro en ook in Nederland werd een gelijkaardig experiment opgezet. Frankrijk pakte het in 2016 net wat anders aan: zo’n 30.000 mensen zouden drie jaar lang zo’n 500 euro per maand krijgen.

Duitsland is nog maar net gestart met een experiment rond het basisinkomen. Daar krijgen momenteel 122 mensen drie jaar lang 1.200 euro per maand. Ierland waagt er zich binnenkort aan, door 2.000 artiesten uit de cultuursector drie jaar lang een geldsom te geven.

Verdien jij genoeg? Bereken het met ons Jobat Salariskompas

Onbetaalbaar

De grote vraag is: werkt zo’n basisinkomen wel? Techgoeroes Elon Musk van Tesla en Mark Zuckerberg van Meta denken van wel. Zij geloven dat robots in de toekomst massaal jobs zullen inpikken, en zo’n basisinkomen kan al die werklozen dan uit de nood helpen. Ook topondernemers Françoise Chombar van Melexis en Ignace Van Doorselaere van Neuhaus zien de mogelijkheden van zo’n basisinkomen.

De economische denktank Itinera is dan weer faliekant tegen. De economen namen drie scenario’s onder de loep waarin elke Belg ouder dan achttien elke maand 900, 1.250 of 1.500 euro zou krijgen. Wat bleek? Het is simpelweg niet te betalen.

Een basisinkomen van 900 euro zou voor een financieringstekort van maar liefst 15 miljard zorgen. Doe er elke maand nog eens 600 euro bij (dan heb je een basisinkomen van 1.500 euro), dan loopt het tekort op tot 77 (!) miljard euro. Dat gat kan gevuld worden met extra belastinggeld, maar dan moet de staat van elke tien euro net geen zeven euro afhouden …

Maar zelfs met verhoogde belastingen kan het tekort haast onmogelijk goedgemaakt worden. Want: geef mensen een zak geld en ze gaan minder werken. Het gevolg? De belastinginkomsten dalen.

Extra: Bereken hoeveel werkloosheidsuitkering jij krijgt

Meer armoede

Dat het onbetaalbaar is, is zeker niet het enige probleem. Een tijdje terug publiceerde de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (kortweg: OESO) een studie waaruit blijkt dat een basisinkomen meer mensen in armoede zou kunnen duwen. Zelfs in het ‘goedkoopste’ scenario, als elke burger dus maandelijks 900 euro zou krijgen. Dat is voor bijvoorbeeld alleenstaande ouders gewoon niet genoeg om rond te komen. Ook mensen met een ziekte- of invaliditeitsuitkering kunnen dan in een zwart gat vallen, omdat ze vandaag vaak méér dan 900 euro krijgen.

Een mogelijke oplossing is om het basisinkomen betaalbaar te houden en de kwetsbaren een extra uitkering te geven, maar dan wordt het al even complex als het sociale zekerheidssysteem dat we vandaag kennen. En de bedoeling van het basisinkomen is juist om het allemaal wat simpeler te maken...

Je loonbrief ontcijferd: een overzicht

(dt/em) - Bronnen: De Tijd/Het Laatste Nieuws