Woonzorgcentrum met uniek concept: organiseer samen de werkdruk weg

“Je loopt niet meer tegen strakke dagschema’s aan.” (Collega-zorgkundigen Gabriëlle en Charlotte)

Open, modern en inderdaad licht, dat is de eerste indruk die je krijgt in WZC Zuiderlicht. En zo is ook de werkvloer georganiseerd. Voor 148 mensen met jongdementie, dementie of psychische kwetsbaarheid staan 105 fulltime medewerkers (140 in het totaal) en een 30-tal vrijwilligers klaar. Onze visie bepaalde de lijn vanaf de start”, zegt directeur Steve Sercu.

“Onze bewoners vragen, wij volgen. We dringen hen geen uurroosters op. Dat is complex, omdat je maatwerk levert. Dus moet je kijken welke arbeidsorganisatie daarbij past.” Wat is het recept van de stressvrije werkvloer bij woonzorgcentrum Zuiderlicht?

1. Horizontale organisatie

“We hebben bijvoorbeeld geen functieprofielen meer en ook geen strakke taakgerichtheid. We zijn begonnen met het aanpassen en herformuleren van jobinhoud naar ‘rollen’. Een zorgcoördinator is bij ons een zorgcoach, de hoofdverpleegkundige is teamcoach. Die heeft een vijftal rollen: verbinder, coach, verzorger, … Van onze zes teamcoaches zijn er vier verpleegkundigen, met daarnaast ook een ergotherapeut en een orthopedagoog.” Het woonzorgcentrum is afgestapt van de grote hiërarchische lijnen: de zorgcoach is niet ‘de baas’ van de teamcoaches of de andere medewerkers.

Zorgcoach Gerda Pauwels vertelt: “Ik heb in andere zorginstellingen altijd gewerkt rond kwaliteitszorg en zorgtrajecten en heb zicht op goede praktijken in de zorg, maar ik ben geen verpleegkundige, ik ben sociologe. De sfeer is hier gewoon anders, de samenwerking loopt enorm soepel. Het zit in de genen van de organisatie. Dat maakt een groot verschil. Ik denk wel dat je deze organisatie ook kan toepassen op ziekenhuizen, al zou dat moeilijker zijn: artsen zijn immers zelfstandigen. Maar de werkdruk zou je er voor een deel zeker mee kunnen verlichten.”

2. Gedeelde verantwoordelijkheid

Welke regelmogelijkheden krijgen de mensen zelf? “Hier is geen hoofdverpleegkundige die alle uurroosters invult”, zegt Steve Sercu. “De activiteiten van de leefgroepen organiseren we flexibel. Wie gaat wat wanneer doen? Een voorbeeld: gewoonlijk heb je in een woonzorgcentrum een vast animatieteam. Bij ons doen alle medewerkers mee aan de ‘reactivatie’ van bewoners. Iedereen, ook de onderhoudsmedewerkers, brengt tijd door met de bewoners. Daar hoort ook één keer per maand een zinvolle één-op-één activiteit bij: naar zee gaan, zwemmen, een wandeling maken, noem maar op.”

“We bouwen zoveel mogelijk permanente rollen op rond een bewoner. Elk basiszorgteam – teamcoach, zorgcoach, zorgkundige, verpleegkundige, opvoeders, ergotherapeut, animator, onderhoud – is toegewezen aan één leefgroep. We delen heel wat verantwoordelijkheden en dat verlicht de druk.”

3. Bewonersinspraak

Individuele arbeidsorganisatie is geen vrijbrief om de zaken op hun beloop te laten. “Elke medewerker koos er van bij de start voor om hier mee in te stappen”, zegt de directeur. “Een jaar later heeft nog maar één iemand de handdoek in de ring gegooid en gekozen voor een systeem met afgelijnde taken in een ander woonzorgcentrum. Meer vrijheid, verantwoordelijkheid en creativiteit is soms een beetje aanpassen. Zeker meer inspraak is niet altijd gemakkelijk: plots krijg je die, maar wat doe je ermee? Vragen als ‘mag dat’ beantwoorden we met ‘wat vind je zelf’?”

“We trekken dat zelfs door naar de bewoners. Die mogen zelf kiezen wanneer ze eten of in bad gaan. Zij ervaren dit systeem als ‘iedereen helpt ons’. Verwarrend voor nieuwe bewoners, want het uniform is niet verplicht. Ze noemen iedereen ‘de verpleegster’. En toch: minder werkdruk, meer tijd voor de bewoners en inspraak, daar heb je niet méér medewerkers voor nodig dan elders.”

4. Teamspirit

Een orthopedagoge ruilde haar job in een ander woonzorgcentrum in voor een baan bij Zuiderlicht. Ze startte in de afdeling Luna (jongdementie) en stapte over naar de afdeling Zilverster (bejaarden met dementie). “Ik wilde deze visie in de praktijk beleven. Je werkt er met het hele team aan. Dit is een open huis en de bewoners schrijven hun eigen zorgplanning in samenspraak met ‘hun’ vaste team. Met de collega’s kijken we dan met hoeveel we moeten zijn om dat vlot te laten verlopen. De vaste taakjes zijn weg: op maandag om 11 uur bedden verversen, dinsdag om 20 uur bingo, … Zelfs zorgtaken zijn niet altijd prioritair; dat bepaalt de bewoner – binnen bepaalde perken – mee. Toch zetten we niet méér mensen in dan elders het geval is. Iedereen is gewoon meer betrokken.”

5. Loslaten

Jocelyn is verpleegkundige en werkt ondertussen vier maanden voor Zuiderlicht. “Hiervoor werkte ik in een ziekenhuis. Mijn takenpakket is nu meer allround, ook psychologische steun verlenen bijvoorbeeld. Ik heb sowieso meer tijd om met de zorgvrager om te gaan. Chronometreren hoeft écht niet. De bewoners zijn gelukkig en ik heb tijd om mijn administratie af te handelen.”

Charlotte en Gabriëlla zijn zorgkundigen. “Bewoners staan op en ontbijten wanneer ze willen”, vertellen ze. “Je gaat zelf eens zwemmen met de mensen, kleren kopen, … de tijdsdruk is weg, want je loopt niet meer tegen strakke dagschema’s aan. Bovendien roosteren we zelf onze uren. Dat moest ik leren. In het begin is loslaten niet eenvoudig. Vroeger moesten we tussen 7 en 11 uur iedereen wassen en verzorgen, hier kiezen we dat tijdstip zelf in samenspraak met de bewoner. Sommigen gaan gewoon liever ‘s avonds in bad. We zitten met de bewoners samen – we zijn altijd met genoeg collega’s – en maken afspraken. Zo eenvoudig werkt dat.”

(wdh)