Werkgeluk begint bij de werkgever

“Als je als werkgever de slechte omstandigheden niet aanpast en mensen wel vraagt om hun mindset aan te passen, dan worden mensen kwaad en opstandig.” (Dajo De Prins, onderzoeker en auteur van het boek 'Werkgeluk')

“Bedrijven zitten op een verkeerd spoor als het gaat om werkgelukbeleid. Sommige zaken werken echt niet”, luidt het bij Dajo De Prins, onderzoeker en auteur van het boek Werkgeluk. Hij overloopt kritisch enkele populaire initiatieven en trends.

1. Veerkacht en positiviteit

De werkdruk ligt vaak hoog bij bedrijven, met stress en burn-outs bij medewerkers tot gevolg. “Typisch is dat bedrijven dan gaan inzetten op veerkracht, bijvoorbeeld via trainingen waarbij je je eigen lichaam beter leert kennen en hoe je omgaat met stress”, stelt De Prins. “Maar dat is geen werkgelukbeleid, eerder een pleister op de wonde. En het legt de verantwoordelijkheid bij het individu. Als mensen te veel stress hebben en de werkdruk zit niet goed, dan moet je er als werkgever voor zorgen dat die afneemt. En niet tegen mensen zeggen: ga nu eens werken aan je eigen veerkracht.”

E-GIDS: Eerste hulp bij burn-out, een praktische gids

Ook positieve focus en hoop zijn erg modieus als remedie voor werkgeluk. Zo proberen organisaties mensen te leren om positiever naar de dingen te kijken. “Dat kun je misschien overwegen als alle andere remedies uitgeput zijn. Al blijkt uit geen enkel onderzoek dat je dat mensen langdurig kunt aanleren. Dat soort trainingen hebben amper invloed op het werkgeluk en hebben ook iets paternalistisch.”

2. Dankbaarheid en mindfulness

Er is veel te doen om dankbaarheid. “Mensen doen dankbaarheidsoefeningen of houden dankbaarheidsdagboeken bij. Maar ook dan leer je om te gaan met de situatie zoals ze is. Ik denk dat het veel beter is om de werkelijkheid op zo’n manier aan te passen dat mensen vanzelf dankbaar zijn”, oppert De Prins. Een andere modieuze tool voor werkgeluk is mindfulnesstraining. “Ook dat is een zogenaamde copingstrategie die ervoor zorgt dat je de werksituatie aanvaardt zonder oordeel of verzet, hoe slecht ze misschien ook in elkaar zit.”

3. Growth mindset

Ook een erg modieus concept. “Mensen krijgen te maken met een waanzinnige hoeveelheid verandering en worden opgeleid om de growth mindset te ontwikkelen die je nodig hebt om daarmee te kunnen omgaan.” Je moet openstaan voor verandering en groei en zo zul je gelukkiger worden, luidt de redenering. “Maar in werkelijkheid zit ons brein zo in elkaar dat het in de praktijk erg veel moeite heeft met verandering. Gewoon zeggen: jongens, los het op door een nieuwe mindset te creëren en open te staan voor verandering, is geen methode die bijdraagt tot werkgeluk.” Wat in de buitenwereld verkeerd zit, kun je niet gewoon in de psyche van de mensen rechttrekken.

4. Fit en gezond zijn

Iets waar, volgens De Prins, vooral ook in Nederland de klemtoon op wordt gelegd, is een beleid dat focust op fit en gezond zijn. “Allemaal zaken die aanmoedigen om mensen gezonder te doen leven of de trap te nemen of vertellen hoe ze gezond moeten eten. Dat zijn op zich zeker goede dingen, maar vaak zijn het details en dingen die tot de autonome privésfeer van mensen behoren.”

Lees ook: Kan jouw baas je verplichten om gezonder te gaan leven?

5. Focus

Het is iets wat vaak opduikt: mensen hebben veel last van prikkels tijdens de dag, bijvoorbeeld omdat ze in landschapsbureaus zitten en honderden notificaties en mails ontvangen. “Er wordt mensen geleerd hoe ze hun geest kunnen veranderen om meer focus te hebben. Maar je moet er als werkgever ook voor zorgen dat mensen minder prikkels krijgen. En dat moet je organiseren in de buitenwereld in plaats van het probleem te psychologiseren en af te wentelen op het individu. ”

6. Work-life integration

Een vooraanstaande trend. “Er wordt gezegd dat mensen hun werk- en privéleven moeten integreren: de gedachte is dat je altijd en overal zowel een privépersoon als een werkend iemand bent. Je neemt je privé-identiteit mee naar het werk, en je werk-identiteit mee in je privéleven, een scheiding is er niet. In de praktijk betekent dat natuurlijk dat je altijd en overal beschikbaar moet zijn voor je werk. Dat draagt heel misschien bij tot productiviteit en winstgevendheid, maar niet tot werkgeluk”, oppert De Prins.

Volgens hem is de trend van een work-life integration een luie oplossing voor het probleem dat werk mensen via technologie en thuiswerken tot diep in het privéleven achtervolgt. “Het is niet omdat je er een hip concept van maakt dat het ineens goed is.” Integratie van werk en privéleven werkt volgens hem voor de meeste mensen niet. “Er zijn uitzonderingen op, en vaak zijn dat mensen die erover schrijven of er les over geven. Maar die hebben meestal de interessantste banen en zijn zeldzaam”, vindt hij.

“Veruit de meeste mensen hebben het nodig om hun brein op bepaalde momenten van de dag helemaal te kunnen afsluiten voor werk. Als je het gevoel hebt dat je privéleven helemaal overschaduwd wordt door je werkleven, en dat je voortdurend beschikbaar moet zijn, dan word je ongelukkig. De cijfers laten duidelijk zien dat er geen grotere bron van werkongeluk is dan een onevenwicht tussen werk en privé. Een scheiding tussen werk en privé is cruciaal.”

Extra: Staat het recht om offline te zijn flexibel werken in de weg?

7. Chief hapiness officers

De kritiek van De Prins is dus duidelijk: de gebruikelijke geluktechnieken leren individuen beter om te gaan met slechte omstandigheden en negatieve gevoelens. “Waardoor de problemen op de werkvloer dus worden geïndividualiseerd en mensen hun psyche moeten aanpassen”, klinkt het.

Voor werkgeluk hebben we nood aan een paradigmashift, vindt hij. “We moeten het totaal anders aanpakken. Als je kijkt op welke van de vier geluksdimensies het verkeerd zit, dan moet je eerst aan de buitenkant werken en dan pas aan de binnenkant. Als je als werkgever de slechte omstandigheden niet aanpast en mensen wel vraagt om hun mindset aan te passen, dan worden ze kwaad en opstandig”, stelt hij. “Zo zie je dat veel chief hapiness officers, die net het werkgeluk moeten nastreven, in bedrijven op veel weerstand stuiten. Terwijl ze het met de beste bedoelingen doen. Maar ze werken met de povere tools die ze hebben.”

Kortom, bij de bovenliggende trends en tools ligt de verantwoordelijkheid voor werkgeluk, volgens De Prins, volledig bij het individu. “Van de werkenden wordt gevraagd: maak jezelf weerbaar, wendbaar, dankbaar, gezond of gefocust. Maar de effectiviteit van al deze maatregelen is zeer klein. En als er al een positief effect is, dan verdwijnt het snel”, oppert hij. “Werk dus eerst aan de buitenkant, dan aan de binnenkant. Eerst dus de arbeidsvoorwaarden, omstandigheden, omgeving en inhoud. Dan pas kun je werken aan domeinen zoals de mindset en veerkracht, maar alleen als mensen het willen. Niet door ze een opleiding of aanpak in de maag splitsen, waar ze allesbehalve blij van worden.”

Ontdek: Hoe gelukkig ben jij in je job?

(William Visterin) - Bron: Go for happy Magazine - Meer info: Werkgeluk, fabels, feiten en oplossingen, Dajo De Prins, Uitgeverij Manteau, 2021, 382 pagina’s, ISBN: 9789022337400