Werken zonder contract: kan dat zomaar?

Het Nederlands bedrijf vindt dat het traditionele arbeidscontract dat collectieve afspraken voor alle werknemers bevat niet meer aansluit bij de meer gepersonaliseerde, individuele wensen van de nieuwe generatie werknemers. Daarom kiest het bedrijf voor samenwerkingsovereenkomsten, die gebaseerd zijn op vertrouwen en een gelijkwaardige relatie tussen werkgever en werknemer. Enkel de bij wet verplichte vermeldingen worden erin opgenomen.

Geen aanwezigheidsverplichting en geen vaste werktijden

Zo geldt er geen aanwezigheidsplicht en liggen de werktijden niet vast. Het bedrijf focust zich uitsluitend op de prestatie-output van de werknemers. Wanneer en op welke manier die prestaties ook geleverd worden. Ook een deel van het salaris is hiermee verbonden: wie harder werkt, en dus meer presteert, zal meer verdienen. Automatische loonsverhogingen, op basis van anciënniteit of indexering, zijn er niet.

De vrijheid hebben om je werk – en vrije tijd - naar believen in te plannen, zonder dat je zelfs naar kantoor moet, klinkt voor veel werknemers als een droom. Maar kan dit flexibele systeem ook toegepast worden in België? Is zoveel vrijheid wel te rijmen met teamwork en collegialiteit? En wat met de bescherming van je rechten als het fout loopt?

Mag het in België?

In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, is een schriftelijke arbeidsovereenkomst in België absoluut geen verplichting. Geert Vermeir, Unit Manager van het Juridisch Kenniscentrum van SD Worx: “Het arbeidsrecht is van toepassing op je arbeidsverhouding en je kan dus op die regels terugvallen, of er nu een schriftelijke overeenkomst is of niet. De wetgeving gaat echter uit van de situatie waarbij de werknemer een voltijds contract heeft van onbepaalde duur. Is dit niet het geval (bij deeltijds werk, interim- of studentenwerk bijvoorbeeld), dan moet je wel een schriftelijke arbeidsovereenkomst hebben.” Ook wanneer je andere bijzonderheden wil voorzien (concurrentiebeding e.a.), binnen de wettelijke mogelijkheden natuurlijk, is het verplicht een overeenkomst op te stellen.

In België is de werkgever wel verplicht om een arbeidsreglement op te stellen, waarin o.a. de uurroosters en de regels rond opname van de jaarlijkse vakantie vermeld moeten worden. Deze verplichting strookt dus al niet helemaal met het vrij inplannen van je werkagenda.

Werkplaats vrij kiezen

Bij het Nederlandse bedrijf dat de arbeidsovereenkomst schrapt, hoeven medewerkers niet op kantoor te verschijnen. Ze kunnen hun werk voltijds vanuit het buitenland uitoefenen als ze dat willen. Ook in België is dit perfect mogelijk. Nu al doen heel wat mensen aan telewerken, hoewel dit doorgaans slechts één of enkele dagen per week is.

Deze manier van werken moet natuurlijk ook praktisch mogelijk zijn: een onthaalbediende of fabrieksarbeider moet nu eenmaal aanwezig zijn. Bovendien kan je je de vraag stellen of de afwezigheid van medewerkers de collegialiteit niet tenietdoet. Er zijn natuurlijk tal van (digitale) communicatiemiddelen, maar samenwerken omvat toch ook een sociaal gegeven, dat door de afwezigheid van je collega’s verdwijnt.

Vrij te kiezen vakantiedagen en werktijden

Wie bij Drukzo werkt, kiest zelf wanneer hij zijn werk doet. Is dat vooral ’s avonds of wil je de ene week 20 uur en de andere week 60 uur werken, dan is dat perfect mogelijk. Tijdens een rustige periode bijvoorbeeld vijf weken op vakantie gaan, is ook geen probleem.

“Omdat we in België in principe binnen een 38-urenweek werken (in sommige gevallen een 40-urenweek), is het niet zomaar mogelijk om de ene week meer dan 40 uur te werken en dat dan de volgende week te compenseren”, vertelt Geert Vermeir van SD Worx. “Onze wetgeving rond arbeidsduur dateert immers van de jaren ’70, toen er van autonomie en flexibel werken nog weinig sprake was. Wat de vakantiedagen betreft, kunnen er onderling wel afspraken gemaakt worden, maar er moet een ondergrens gerespecteerd worden, zoals de wettelijke vakantiedagen, vakantiedagen verbonden aan sectorale cao’s, arbeidsduurverminderingsdagen (de zogenaamde ‘recup’-dagen) enz.”

Helemaal vrij ben je dus niet in ons land, en misschien is dat niet zo slecht. Het arbeidsrecht is er gekomen ter bescherming van de werknemer. Het zou zonde zijn om die verworven rechten volledig teniet te doen.

Wat wanneer het fout loopt?

Autonoom en flexibel werken heeft zeker zijn voordelen. Maar het is niet iedereen gegeven. De werkgever moet voldoende vertrouwen hebben in het personeel, dat op zijn beurt voldoende verantwoordelijkheidszin aan de dag moet leggen. Het is bovendien niet ondenkbaar dat de werkgever of de medewerker misbruik maakt van het gebrek aan duidelijke, schriftelijke regels, met conflicten tot gevolg.

Op zijn minst zouden de basisafspraken op papier moeten gezet worden, zodat beide partijen weten waar ze staan. Het komt er dus op aan de juiste balans te vinden tussen (rechts)zekerheid en flexibiliteit, en dit in het belang van zowel de werkgever als de werknemer.

(mr)