Wees geen olifant, design je eigen job

Het fenomeen van de gouden kooi (ofwel: uitstekende voorwaarden die de bittere pil ietwat verzachten) kan daar een rol spelen, maar volgens arbeidspsychologen is er vaak méér aan de hand.

Volgens Catherine Vanhullebusch, arbeidspsychologe, jobcoach en oprichter van loopbaancentrum Job Design is er vaak aangeleerde hulpeloosheid in het spel, ofwel het verschijnsel waarbij een mens geleerd heeft dat hij of zij geen invloed kan uitoefenen op de gebeurtenissen die hem of haar overkomen.

Het treedt op wanneer mensen geen adequate terugkoppeling krijgen over hun eigen doen en laten. Daardoor leren ze niet welke handelingen effectief zijn in het bereiken van een bepaald doel, waardoor ze zich uiteindelijk hulpeloos en passief opstellen.

Ben jij nog blij met je huidige job? Doe de test!

De giga-olifant aan het kleine paaltje

De grote olifant die het gevoel heeft compleet vast te zitten aan een onnozel paaltje, is een metafoor die vaak gebruikt wordt om aangeleerde hulpeloosheid uit te leggen.

Het verhaal? Een reuze olifant in een circus hangt met een dun koord vast aan een klein paaltje. De olifant doet geen poging om te ontsnappen, terwijl hij dat makkelijk zou kunnen. Met een kleine ruk zou die het paaltje zo uit de grond kunnen trekken.

Waarom probeert hij zich dan niet los te maken? Als babyolifant werd hij met een touw vastgebonden aan een paaltje dat groter was dan de babyolifant zelf. Hij probeerde zich met alle kracht los te rukken, maar niets leek te werken. Het touw was te sterk, de paal stond te stevig in de grond. Uiteindelijk geeft het olifantje op, omdat het uit ervaring leerde dat hij niet los kon komen.

Jaren later leeft hij nog steeds in de overtuiging dat het touw te sterk is voor hem, en dat het paaltje te stevig in de grond staat om die in beweging te krijgen. Ook al is hij nu 3 meter hoog en weegt hij 5 ton...

Ook wij hebben beperkende overtuigingen waarmee we onszelf ‘vast’ zetten. Waardoor we een passieve houding aannemen en iemand anders de schuld geven van onze situatie. Of waardoor we afwachten tot iemand actie onderneemt en ons ‘bevrijdt’.

Wachten op je volgende carrièrestap of zelf actie nemen: wat doe je best?

Design or be designed

Vanhullebusch kent het fenomeen van heel dichtbij. “Toen ik zelf nog een HR-functie bekleedde binnen een multinational stevende ik op een gegeven moment af op een bore-out. Ik had het ongelofelijk druk met alle ballen in de lucht te houden en ik had structureel te veel to do’s. Bovendien dipte mijn energieniveau niet alleen van een teveel aan werk, maar ook van de inhoud van mijn job. Ik herinner me levendig dat ik mezelf afvroeg: “Wie is hier de schuldige? Ik moet dringend met die mens gaan praten.” Tot het begon te dagen dat de enige die hier verandering in kon brengen ikzelf was.”

Vandaag de dag is Vanhullebusch – die ondertussen een team van loopbaancoaches aanstuurt onder de vlag Job Design – er rotsvast van overtuigd dat er áltijd mogelijkheden zijn om je carrière in eigen handen te nemen en je droomjob te creëren. “Er zijn altijd opportuniteiten, ook al zie je ze niet meteen. Je huidige situatie analyseren en begrijpen is de eerste stap van aangeleerde hulpeloosheid naar keiharde actie,” meent Vanhullebusch.

Voor haar betekende dat destijds een stap terugzetten en de tijd en ruimte creëren om over haar loopbaan na te denken. Pas toen haar duidelijk werd dat ze zélf stappen moest zetten en wat haar belemmerde luidop moest uitten ten aanzien van haar leidinggevende, kon ze haar job meer naar haar hand zetten. Een paar jaar later betekende dat de stap zetten naar het ondernemerschap en het oprichten van Job Design.

Ontdek: Heb jij last van een bore-out?

“Met Job Design is het onze missie om zo veel mogelijk professionals (werknemers en ondernemers) te stimuleren om actief aan de slag te gaan met hun loopbaan. Om hen via loopbaanbegeleiding weer het heft in eigen handen te doen nemen en de tijd en de ruimte te creëren om op zoek te gaan naar die droomjob. ‘Design or be designed’, dat is ons motto”, aldus Vanhullebusch.

“Soms leidt het traject tot een carrièreswitch, maar soms betekent dat ook gewoon hun huidige job zo kneden en aanpassen dat ze er opnieuw energie uithalen. De vraag die ik aan iedereen die niet meer warm wordt van z’n job wil stellen, is: op wie of wat wacht je eigenlijk om er iets aan te doen?”

(cv/kv)

Tekst en beeld door Job Design, Erkend Centrum voor Loopbaanbegeleiding en Outplacement. Meer weten over het ontwerpen van je eigen job en hoe je dat concreet kan aanpakken? Plan een vrijblijvend gesprek met een jobcoach.