Wat zijn de rechten en plichten van werkgevers en werknemers tijdens een staking?

• A. STAKINGSRECHT
• B. RECHT OP LOON?
• C. JE KAN NIET WERKEN DOOR DE STAKING
• D. TIJDELIJKE WERKLOOSHEID ALS GEVOLG VAN STAKING?

A. STAKINGSRECHT

‘Staken’ betekent dat werknemers collectief het overeengekomen werk neerleggen als drukkingsmiddel t.a.v. de werkgever of derden om een verbetering van de werkomstandigheden te bekomen.

Hoewel het stakingsrecht niet uitdrukkelijk is bepaald in het Belgisch recht zijn de gevolgen ervan op een aantal punten geregeld. Onze rechtspraak heeft echter al meermaals het recht op staken uitdrukkelijk erkend.

Grenzen uitoefening

Dit recht kan uiteraard niet onbeperkt uitgeoefend worden. Bij de uitoefening van het stakingsrecht houden zowel werkgevers als werknemers best rekening met de grenzen ervan. In 2002 werd hierover een herenakkoord (= gentlemen’s agreement) tussen de werkgevers en vakbonden gesloten.

In dit kader werd afgesproken dat de vakbonden:

• procedures van stakingsaanzeggingen zullen naleven (die kunnen opgenomen zijn in sectorale cao’s)
• geen fysiek of materieel geweld zullen gebruiken
• de werkinstrumenten van de onderneming zullen vrijwaren
• geen beroep zullen doen op stakingspiketten bemand door externen

Werkgevers hebben er zich toe verbonden:

• de meerwaarde van het overleg te beklemtonen
• blijk te geven van zin voor rechtvaardigheid, billijkheid en verzoening als sleutelelementen voor de sociale verhoudingen in de onderneming
• om zolang niet alle middelen van overleg uitgeput zijn, geen juridische procedures aan te wenden

Aangezien staken als een recht erkend wordt kan de werkgever in principe de stakende werknemer niet dwingen het werk te hervatten. In welbepaalde gevallen kan hij wel personeel opvorderen. Personeel kan enkel opgevorderd worden voor prestaties van algemeen belang (vb. ziekenhuispersoneel) of voor minimumprestaties. Dit zijn prestaties die noodzakelijk zijn om sommige dringende werken uit te voeren. De werkgever beslist hierover niet zelf. De beslissing wordt genomen ofwel door bevoegd paritair comité ofwel door de minister.

De werknemers mogen geen feitelijkheden (vb. gewelddaden, schade aanrichten) begaan in geval van staking.

B. RECHT OP LOON?

Voor de staker

Voor de staker is er geen recht op loon tijdens de stakingsperiode. Desgevallend zal hij een stakingsvergoeding kunnen bekomen via zijn vakbond, als het om een wettelijke staking gaat tenminste. De stakingsvergoeding start bij 30 euro per dag (150 euro per week) en verhoogt hoe langer de staking duurt.

Voor de werkwilligen

Zijn volgende voorwaarden voldaan en raak je niet op het werk, dan is je baas wel verplicht je loon uit te betalen:

1. Je bent naar je werk vertrokken in normale omstandigheden: vanaf je gewone woonplaats, op het normale tijdstip en met het normale voertuig.
2. Je moet arbeidsgeschikt zijn op het ogenblik dat je je naar het werk begeeft. Je moet met andere woorden lichamelijk en geestelijk bekwaam zijn om normale arbeid te verrichten.
3. De oorzaak van de vertraging of afwezigheid moet zich voordoen op de weg naar het werk. Treinstaking, file, wegblokkades, overstromingen, … zijn allemaal geldige redenen zolang het maar op de weg naar het werk is. Maar als je je bijvoorbeeld overslaapt, heb je geen recht op je dagloon.
4. De oorzaak moet je 'overvallen' als je al op weg bent naar het werk.
5. De oorzaak van de vertraging of afwezigheid is onafhankelijk van de wil van de werknemer. Je moet dus al het mogelijke doen om toch op tijd op het werk te geraken. De werkgever kan ook nagaan of je wel voldoende inspanningen hebt geleverd om het werk te bereiken. Hierbij moet hij uiteraard rekening houden met alle omstandigheden en voorwaarden.

C. JE KAN NIET WERKEN DOOR DE STAKING

Je bent op tijd je werk geraakt, maar je kan niet werken door een staking. Bijvoorbeeld door een stakingspiket aan je bedrijf of bedrijventerrein, of door een staking van de firma die jullie grondstoffen moet aanleveren. In dat geval heb je geen recht op loon. Op die manier kunnen stakers zich niet fake aanmelden om te werken en loon ontvangen.

Je werkgever moet je wel op geen enkele manier aan het werk kunnen zetten, want ook als je andere taken doet dan normaal, moet je betaald worden.

De staking rechtvaardigt dus niet dat je geen arbeidsprestaties verricht. Een werknemer die geen oplossing vindt of zich liever niet verplaatst, kan een vrije dag vragen (wettelijke vakantie, inhaalrust). Een werknemer voor wie dit praktisch mogelijk is, kan ook vragen om een dag aan telewerken te doen. Voor deze twee alternatieven is uitdrukkelijke toestemming vereist.

D. TIJDELIJKE WERKLOOSHEID ALS GEVOLG VAN STAKING?

Voor de werkwilligen is er in uitzonderlijke gevallen eventueel een recht op tijdelijke werkloosheidsuitkeringen ten laste van de RVA. Dit geldt enkel voor stakingen die erkend worden door het Beheerscomité van de RVA. Bovendien mag de werknemer niet tot dezelfde arbeidseenheid van de stakers behoren en mag hij geen belang hebben bij de inwilliging van de eisen van de stakers.

Ism. SD WORX.