Vroege vogel vs. nachtraaf: wie is het meest succesvol?

Ex-president George Bush stond om vijf uur 's ochtends op, en ging om tien uur 's avonds slapen. Voormalig president Barack Obama stond elke ochtend om 7 uur op en was meteen actief. Drie kwartier sporten, kranten lezen, ontbijten met zijn gezin en om 9 uur aan het werk in The Oval Office.

Oud-Unilever-topman Paul Polman stond elke dag om 6 uur op en sprong op kantoor nog even op de loopband om zijn dag alvast te overdenken. En Tim Cook, de ceo van Apple, stuurt al werkmailtjes om half vijf 's ochtends, waarna hij aan zijn fitnessrondje begint.

Zit in de genen

Veel topmensen zijn vroege vogels. Of je een ochtend- of avondmens bent, ligt vast in je genen en die biologische klok is niet wezenlijk te veranderen. Dat pubers lang in hun nest blijven liggen, is perfect normaal. In die levensfase is bijna iedereen een avondtype, dat is genetisch bepaald. Kinderen zijn vooral ochtendtypes, en hoe ouder volwassenen worden, hoe meer ze weer terugschuiven naar een ochtendritme.

10 tot 15 procent van de mensen is een duidelijk ochtend- of avondmens, de rest zit daar ergens tussenin. "De overgrote meerderheid onder ons is van het klassieke type”, vertelt Prof De Valck, slaapdeskundige en docent biologische psychologie aan de VUB. “Als we onder de wol gaan tussen 10 en 11 uur ’s avonds, zullen we geen moeite hebben om rond zes, zeven uur op te staan. Ongeveer één op tien is een 'avondtype'. Deze mensen doen zichzelf inderdaad geweld aan als ze vroeg uit de veren komen.”

Biologische klok veel invloed

Ons bioritme bepaalt onze dag: het is een klok in onze hersenen die ons slaap-waakritme regelt. Maar ook onze lichaamstemperatuur, bloeddruk, hartritme en heel veel andere lichaamsprocessen hebben een eigen klok van pieken en dalen.

“Een van de grote misverstanden is dat iedereen acht uur slaap per dag nodig heeft. Dat is niet zo: sommigen hebben wel degelijk genoeg aan zes uur”, aldus Prof De Valck.

Een paar uur na het opstaan zijn we echt scherp, dan komt de dip (ook zonder zware lunch), en tegen het eind van de middag worden we weer alert. "Onbewust heeft de biologische klok een enorme invloed op ons leven", zegt chronobioloog Dries Kalsbeek, expert in de hersenen- hormonenwisselwerking aan het Academisch Medisch Centrum Amsterdam. "Die klok bepaalt wanneer we ons fit en energiek voelen, of we op dat moment verstandige beslissingen nemen, of we opzien tegen een opdracht en of we ons kunnen concentreren op wat we doen."

Waarom ochtendmensen succesvoller zijn?

Ochtendmensen zijn eerder fris en fit

Hun biologische klok loopt letterlijk sneller. "Ochtendmensen hebben een cyclus van rond de 24 uur, avondmensen hebben een trage klok van bijna 25 uur. Door het (dag)licht wordt die klok elke dag weer gelijkgezet met de echte tijd", vertelt chronobioloog Dries Kalsbeek.

Als avondmensen te vroeg wakker moeten worden, is hun lijf nog niet klaar met zijn cyclus. "Normaal stijgen de lichaamstemperatuur en bloeddruk al vóór we wakker worden, om ons voor te bereiden op activiteit", legt Kalsbeek uit. Vandaar dat ochtendmensen meteen paraat staan, bij avondmensen moeten die lichaamsprocessen nog opstarten als de wekker gaat.

De maatschappij is nog steeds gericht op de ochtend

Hoewel ons levensritme al lang niet meer met de zonsopgang en zonsondergang meedraait, heerst in scholen en in veel beroepen een regime van vroeg beginnen. Artsen en verple(e)g(st)ers in ziekenhuizen hebben een vroege overdracht van de nachtdienst. In het bedrijfsleven moeten werknemers dikwijls al om half negen aan hun bureau zitten, files of niet. Hoe hoger in de hiërarchie, des te harder moet de manager ’s ochtends voor z’n troepen uitrennen, lijkt het. En dat is ideaal voor ochtendmensen.

Gelukkig raakt thuiswerken steeds meer ingeburgerd. Wie van thuis werkt, moet geen rekening houden met de tijd die het kost om naar zijn/haar werk te gaan. Geen woon-werkverkeer betekent dus minder tijdverlies en vaker iets langer in bed blijven liggen. Bovendien bepaal je als thuiswerker je werkuren zelf. Iets later beginnen, om iets langer door te werken 's avonds, is normaal gezien geen enkel probleem, tenzij anders aangegeven door je werkgever. Overleg is altijd aangewezen.

Als avondmens toch succesvol zijn: 4 tips

“Om te weten of je een avondtype bent, mag je afgaan op je eigen indruk”, aldus Prof De Valck. Als je in de voormiddag moeite hebt om op kruissnelheid te komen, en je je ’s avonds alert en vol energie voelt, dan weet je het wel. Een uitgesproken avondtype zal proberen zijn activiteiten daar op af te stemmen.

"Moeilijk wakker worden bewijst niet dat je een avondtype bent. Moeilijk wakker worden gaat over iets anders, een fenomeen dat we ‘slaapinertie’ noemen. De ene mens is tien minuten na het ontwaken fris en monter, de andere heeft een uur nodig.

1. Kies voor een job met flexibele uren

Avondmensen kiezen eerder voor werk met flexibelere arbeidstijden. Artiesten, acteurs, creatievelingen in de reclame of tv-wereld … hebben veel keuze in wat ze wanneer en waar doen. Wie ’s avonds wil werken, kan met zijn bureaulamp, laptop en internet in deze 24-uurssamenleving gewoon doorwerken. Ook veel IT’ers werken het liefst ’s avonds en ’s nachts, om ongestoord en geconcentreerd te kunnen programmeren. Er zijn sectoren – de tv- en reclamewereld bijvoorbeeld – waar niet snel een meeting voor tien uur ’s morgens wordt gepland.

2. Word geen arts of verple(e)g(st)er

Zakelijke of medische topberoepen trekken meer vroege types aan en mensen die weinig slaap nodig hebben. Dat is een kwestie van natuurlijke selectie. Als avondmens vergt het namelijk veel inspanning om de werkuren van vroege vogels te volgen. Echte avondtypes kunnen zo’n carrière wel proberen uitbouwen en zichzelf dwingen om vroeg op te staan, maar wennen doet het nooit. Eerder gaan slapen lukt namelijk niet. Hun lichaamstijd en omgevingstijd blijven uit de maat lopen, en elke werkweek bouwen ze een slaaptekort op.

Van die ‘sociale jetlag’ heeft meer dan de helft van de mensen last, denkt Till Roenneberg, hoofd van het Centrum voor Chronobiologie van de Ludwig-Maximilians-Universiteit in München. Ochtendmensen hebben hun sociale jetlag als ze in het weekend net als altijd vroeg slaperig worden, maar van hun vrienden mee moeten op café. Een slaaptekort kan je bijslapen, maar betekent wel elk weekend een sociale jetlag, en je lichaam blijft in onbalans, net als bij een jetlag door vliegreizen. Avondmensen nemen vaker een genotmiddel als opkikker zoals koffie, sigaretten en drank, en blijken vaker te dik.

3. Ga vroeger slapen

Jawel, snoozing-time is over. Sta op zodra de wekker gaat en laat je gedachten je niet overhalen om te blijven liggen. Zet ook een glas water naast je bed en drink het op zodra de wekker gaat. Zo breng je snel je lichaam op gang. Heb je nog steeds moeite met vroeg opstaan? Laat dan je gordijnen een stukje openstaan of maak gebruik van een wake-up light wekker. Zo went je lichaam alvast aan het daglicht en zal je makkelijker ontwaken.

4. Kies je moment van de dag

Plan als avondmens op een werkdag de moeilijke opdrachten wanneer je het scherpst bent. Natuurlijk kan een ‘nachtraaf’ carrière maken, ook als hij geen artiest, acteur of creatieve reclamejongen wil zijn. Hij moet alleen niet zo vroeg willen beginnen. Voor alles is er een goed en een slecht moment. Wie het goede moment van de dag kiest, is goed uitgerust, staat scherp en heeft dus de energie om optimaal te presteren.

Besluit: ochtendmensen hebben een voordeel, zeker in absolute topfuncties. Maar door het een beetje slim aan te pakken en je momenten van de dag te kiezen, kan je als avondmens ook je mannetje of vrouwtje staan.

(mr) - Bron: Intermediar.nl & VDAB