Voel jij je een bedrieger op je werk?

“Ik denk dat ik dit geluk niet verdien", schreef popster Ellie Goulding onlangs op haar Instagram.

Officieel hebben we het over het imposter syndrome of oplichterssyndroom: succesvol zijn maar het gevoel hebben dat je de boel belazert. Of zoals de Britse popster Ellie Goulding het onlangs omschreef op haar Instagram: “Ik geloof niet in mezelf en denk dat ik dit geluk niet verdien.”

Het bedriegers- of oplichterssyndroom werd als term in 1978 geïntroduceerd door twee Amerikaanse psychologen. Het doet denken aan faalangst, maar dat is het niet. “Hier heb je het gevoel dat je door de mand zult vallen”, omschrijft professor bedrijfspsychologie Bart Wille (UGent) het in het Nieuwsblad.

“Je gelooft oprecht dat je mensen voor de gek houdt omdat ze je overschatten. Zelfs goede prestaties op het werk en bevestiging van de baas of collega’s kunnen de angst voor die ontmaskering niet wegnemen.”

Extra: Welke jobs passen best bij jouw persoonlijkheid?

Vrouwen of mannen?

Cruciaal is ook dat mensen die lijden aan het syndroom hun successen toeschrijven aan externe omstandigheden zoals geluk of goede timing. Terwijl ze hun mislukkingen toewijzen aan eigen falen.

Bij veel mensen sluimert het gevoel: de ene periode wel, de andere niet. Maar het kan ook zo overheersend zijn dat je dagelijks functioneren eronder lijdt. Sommigen vertonen vermijdingsgedrag en gaan de mogelijkheid om ‘ontmaskerd’ te worden uit de weg, merkt Wille op. “Ze aanvaarden dan bijvoorbeeld geen promotie omdat ze zichzelf niet geschikt vinden en klimmen dus ook niet hogerop.”

Het oplichterssyndroom wordt niet beschouwd als een psychische aandoening of psychiatrische stoornis, maar eerder als een hardnekkige persoonlijkheidstrek. De psychologen die met de term op de proppen kwamen, zagen dat met name succesvolle vrouwen ermee te kampen hadden. Al duikt het fenomeen zeker ook bij mannen op.

Uit een meta-studie van de Engelstalige literatuur bleek in de helft van de onderzochte studies geen verschil te zitten tussen de percentages vrouwen en mannen die last hebben van het fenomeen.

Ontdek: Waarom vrouwen minder vaak leidinggevende worden

Interne criticus

Volgens loopbaancoach Eva Buyck van Sterk op je werk, die het verschijnsel weleens ziet opduiken bij medewerkers en klanten, is een zogenaamde interne criticus vaak de boosdoener. “Soms merk ik bij medewerkers dat ze schrik hebben om echt te zeggen wat ze denken, omdat een interne criticus in hun hoofd hen zegt dat wat ze zeggen toch op niks trekt of geen relevante meerwaarde heeft”, stelt ze.

De uitdaging is dan om hen te wijzen op die innerlijke criticus. “Die beperkende, saboterende gedachten zeggen dat ze het niet goed aanpakken of dat ze geen plek mogen innemen”, zegt Eva Buyck. “Vaak komen dergelijke beperkende overtuigingen vanuit eerdere jobervaringen, maar helaas ook vanuit opvoeding en cultuur.”

CHECK: 7 manieren waarop jij je eigen carrière saboteert

Hoe tegengaan?

Bewustwording van saboterende gedachten die ons tegenhouden, vindt Eva Buyck al een grote stap vooruit. “Vaak helpt het mensen die aan het syndroom lijden om hen te vragen naar meerdere tegenvoorbeelden of succesverhalen uit het verleden, zowel uit hun loopbaan of privé. Feiten uit het verleden die duidelijk aantonen dat ze wel over de juiste capaciteiten en vaardigheden beschikken.

Om het syndroom te counteren, kun je ook vragen wat anderen zeggen over je intelligentie en competenties of aan een ingebeelde oudere versie van jezelf advies vragen. Buyck merkt op dat daarnaast het culturele aspect een rol speelt. “In Vlaanderen wordt een ondernemer die failliet gaat anders gepercipieerd dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten: daar wordt een ondernemer die overkop gaat, geprezen om zijn moed en durf.”

Word je bewust van je innerlijke saboteurs

In het boek 'Positieve intelligentie' van Shirzad Chamine word je je bewust van jouw innerlijke saboteurs. Ook in het gelijknamige 'Positieve intelligentie' van Gina Peeters en Isabelle Hoebrechts komen innerlijke saboteurs aan bod. We overlopen enkele hardnekkige types.

1. De pleaser. Dwingt je altijd anderen te helpen en te behagen. Hij laat je vergeten op te komen voor je eigen belangen en behoeften.
   
2. De perfectionist. Is nooit tevreden en heeft een ongezonde behoefte voor orde, organisatie en juistheid van zaken.
3. De streber. Nauwe familie van de bovenste twee. De streber maakt je afhankelijk van het constant leveren van prestaties en externe successen. Altijd op zoek naar zelfbevestiging.
4. De controleur. Heeft een grote behoefte om verantwoordelijkheden onder controle te houden, waardoor hij een onweerstaanbare drang heeft om alles en iedereen te beheersen.
5. De rusteloze. Is voortdurend op zoek naar opwinding, uitdagingen of constante drukte. En zelden tevreden met de huidige activiteit. Tempo en prioriteiten, daar draait het om.
6. Het slachtoffer. Legt constant de nadruk op negatieve emoties en pijnlijke gebeurtenissen als manier om aandacht te krijgen van anderen. Vermijdt zelfinzicht.
7. De denker. Is niet in staat emoties te tonen of relaties te onderhouden. Als emoties de bovenhand halen, wil hij er zo veel mogelijk van weglopen.
8. De ontwijker. Richt zich extreem op het positieve en aangename. Hij vermijdt te allen tijde moeilijke taken en conflicten en komt zo natuurlijk nooit aan het oplossen van problemen.
9. De waakzame. Maakt je voortdurend angstig voor alles wat fout kan gaan. Is altijd bezorgd en ziet overal gevaren om zich heen. Hij wil controle over alle zaken die fout kunnen gaan.

Lees ook: Herken jij je in deze negen innerlijke saboteurs?

(William Visterin) - Bron: Go for happy Magazine