Pleidooi voor een nieuw loopbaanmodel

“Werknemers worden onderbetaald in het begin van hun carrière en op het einde krijgen ze te veel in verhouding tot hun productiviteit” (Gianni Duvillier, Voka)

‘De maatregelen om de loopbaan leefbaar te houden - zoals de vele vormen van tijdskrediet of brugpensioen - schieten hun doel voorbij. Dat bewijst het feit dat het langdurig ziekteverzuim ernstig toeneemt’, zegt Gianni Duvillier, senior adviseur arbeidsmarkt van Voka.

Sinds 2008 is ziekte van meer dan een maand met 47 procent gestegen (van 1,56% naar 2,29%). Dat blijkt uit een studie van SD Worx bij 460.057 medewerkers van 15.242 organisaties uit de privésector.

Citroenloopbaanmodel

De kost voor de maatschappij is aanzienlijk, omdat deze afwezigheden grotendeels voor de rekening zijn van de sociale zekerheid. ‘De grenzen van het citroenloopbaanmodel zijn bereikt’, zegt Luc Dekeyser, directeur van het Kenniscentrum van SD Worx. ‘Een loopbaan waarin mensen gedurende dertig jaar uitermate zwaar worden belast, mondt uit in een hoge uitval wegens langdurige ziekte. Naast demografie en arbeidsmarktkrapte dwingt deze ontwikkeling ons om werk te maken van een nieuw, flexibel loopbaanmodel. De oplossing ligt niet alleen in langer werken, we moeten de loopbaan heruitvinden en anders omgaan met medewerkers tout court.’

Werkgeversorganisatie Voka pleit voor meer verantwoordelijkheid voor werknemers én werkgevers. ‘Een job voor het leven bestaat niet meer. Werknemers worden onderbetaald in het begin van hun carrière en op het einde krijgen ze te veel in verhouding met hun productiviteit. Dat oud psychologisch contract werkt niet meer’, meent Gianni Duvillier.

‘In de huidige loopbaanvisie kunnen bedrijven niet inspelen op de realiteit omdat ze gebaseerd is op loongelijkheid en collectieve zekerheden. De toenemende rechten in functie van anciënniteit (zoals loon en ontslagvergoeding) zorgen ervoor dat iedereen op z'n plaats blijft zitten, met een te starre arbeidsmarkt als gevolg. We hebben vooral nood aan een loopbaanmodel dat differentieert en zo inspeelt op de veranderingen.’

Nieuwe deal

In dat nieuwe loopbaanmodel staat voor Voka autonomie, innovatie en verantwoordelijkheid centraal. ‘Elke werknemer krijgt een rugzak met een basispakket aan rechten. Dit pakket wordt doorheen de loopbaan aangevuld en gepersonaliseerd op basis van een gezonde dosis solidariteit, eigen spaarinspanningen en wederzijdse afspraken in het sociaal overleg. De werknemer is zelf verantwoordelijk voor de inzet van de middelen uit z'n rugzak om tijdens zijn of haar loopbaan te zorgen voor een evenwicht tussen leven, werk, zorg en opleiding’, aldus Duvillier.

Deze aanpak zorgt volgens Voka voor meer mobiliteit op de arbeidsmarkt. ‘Werknemers die ontslag nemen, kunnen hun rechten meenemen. Nu verliest zo iemand alles. Bij gedwongen of vrijwillig ontslag kunnen werknemers hun bijeengespaard ontslagkapitaal opnemen.’

Voka ziet hier ook een verantwoordelijkheid voor de werkgevers: ook zij moeten meesparen voor het ontslagkapitaal en de rugzak in het algemeen. ‘De deal is dan wel dat de opzegvergoedingen voor bedienden naar beneden gaan. De ontslagregeling voor bedienden moet meer afgestemd worden op die voor arbeiders. De uitersten moeten weggewerkt worden.’

Gepamperd

‘Het nieuwe loopbaanmodel vraagt een toekomstgerichte mindset van werkgevers én werknemers. Beiden moeten verantwoordelijkheid opnemen en een aanpak op maat uitwerken. Wij geven werknemers meer verantwoordelijkheid. Nu worden ze te veel gepamperd’, aldus Duvillier.

En wat met solidariteitsstelsels zoals het tijdskrediet? Die wil Voka toch afschaffen? ‘We stellen de solidariteit niet volledig in vraag. Er moet wel een meer evenwichtige mix en responsabilisering komen. Een aantal maanden tijdskrediet krijgt iedereen, maar een werknemer kan zelf extra maanden sparen door bijvoorbeeld zijn overuren en een aantal verlofdagen in die rugzak te steken. Het is toch al te gek dat iemand in een bepaalde fase van zijn leven zijn verlofdagen amper opkrijgt en ze moet opdoen omdat hij die anders verliest? Terwijl hij op een ander moment te weinig verlof heeft. De regering heeft nu al een rem gezet op het ongebreideld tijdskrediet. Het is op die piste dat we willen verder gaan."

Zelfde nagel

Het rugzakmodel biedt volgens Voka ook een antwoord op de eindeloopbaanproblematiek. ‘Nu luidt de kritiek dat bedrijven niet meer investeren in 50-plussers. De cijfers zijn inderdaad niet zo rooskleurig. Met dit rugzakmodel worden van werknemers én werkgevers blijvende inspanningen gevraagd qua vorming en levenslang leren. Bedrijven worden verantwoordelijk om mee te investeren daarin gedurende de hele loopbaan van een werknemer. Zo dragen ze bij tot de levenslange inzetbaarheid van werknemers op de arbeidsmarkt. Bedrijven moeten hr-maatregelen nemen op het vlak van lerende jobs en de werkbaarheid. Niet alles is beleid, werkgevers hebben ook hun verantwoordelijkheid. Dit nieuwe loopbaanmodel zou ervoor moeten zorgen dat er geen eindeloopbaanproblematiek meer is.

Tijdsparen staat al sinds het begin van deze eeuw in regeringsverklaringen. We blijven kloppen op dezelfde nagel. De staatshervorming en de besparingsrondes zijn een unieke kans om hier werk van te maken. Het tijdskrediet is een logische eerste stap: daar kruipt veel geld in. Door een goed evenwicht tussen solidariteit en eigen verantwoordelijkheid kan er bespaard worden.

De loopbaan fundamenteel herbekijken, is al bij al revolutionair, ik hoop dat we dit momentum kunnen aangrijpen. In Oostenrijk is het gelukt om een gelijkaardig model op poten te zetten, waarom zou dat hier niet kunnen?’

(mr)