Ontslagmotivatie verplicht vanaf 1 april 2014

"Een werknemer ontslaan omdat hij slecht presteert, zal minder makkelijk worden als blijkt dat zijn voorgaande evaluaties goed waren."

Het nieuwe eenheidsstatuut doet meer dan de verschillen tussen arbeiders en bedienden wegwerken op het vlak van de opzegtermijnen, het outplacement en de carensdag. De wettekst maakt ook werk van de verschillen in de manier waarop arbeiders en bedienden tot nu toe hun ontslag konden aanvechten.

Verschil in bewijslast

Voor april 2014 konden arbeiders zich beroepen op een wet (artikel 63 van de Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978, red.) om hun ontslag te laten motiveren door de werkgever. Oordeelde de rechtbank dat een ontslag onvoldoende gemotiveerd was, dan had de arbeider in kwestie recht op een bijkomende premie van zes maanden loon. In deze procedure lag de bewijslast volledig bij de werkgever, wat ervoor zorgde dat arbeiders regelmatig naar de rechtbank stapten.

Voor bedienden gold een andere regeling. Zij konden zich alleen beroepen op het misbruik van ontslagrecht, maar moesten wel zelf voor de bewijslast zorgen. Aangezien dit niet evident is, kwamen dergelijke rechtszaken amper voor. Slaagde een bediende toch in zijn opzet, lag de vergoeding zelden zo hoog als bij arbeiders.

Beter documenteren

De nieuwe wet op het eenheidsstatuut wil deze discriminatie wegwerken. Concreet gebeurt dat aan de hand van cao nr. 109. Over die cao bereikten de sociale partners op 12 februari in de Nationale Arbeidsraad een akkoord.

De arbeiders en bedienden voor wie cao nr. 109 geldt - niet in de bouwsector bijvoorbeeld - kunnen sinds begin april 2014 gebruik maken van twee regelingen. Ten eerste krijgt elke werknemers het recht om te weten waarom hij ontslagen is, ten tweede kan hij een procedure inspannen als hij vindt dat zijn ontslag ‘onredelijk’ is.

Die motivatieplicht maakt werknemers ontslaan moeilijker voor werkgevers. In het verleden was een ontslag vrij gemakkelijk te motiveren. De nieuwe cao heeft als gevolg dat werkgevers de loopbaan van hun werknemers beter zullen moeten ‘documenteren’ in hun personeelsdossiers, onder andere aan de hand van evaluatieverslagen. Een werknemer ontslaan omdat hij slecht presteert, zal minder makkelijk worden als blijkt dat al zijn voorgaande evaluaties goed waren.

De voorwaarden

Elke werknemer kan tot twee maanden na zijn ontslag aan zijn werkgever vragen om dit ontslag te motiveren, als hij dat al niet gedaan heeft. Die aanvraag moet schriftelijk en aangetekend gebeuren. De werkgever moet binnen de twee maanden antwoorden, via een aangetekende brief. Verzuimt de werkgever dit, dan moet hij een boete betalen van twee weken loon, wat een pak minder is dan de zes maanden loon waar arbeiders in het vorige systeem recht op hadden.

Cao nr. 109 voorziet een uitzondering op de motivatieplicht bij een ontslag tijdens de eerste zes maanden tewerkstelling, bij het ontslag van interim-werknemers en studenten, bij ontslagen als gevolg van een herstructurering en bij werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT).

Kleinere vergoeding

Gaat een werknemer niet akkoord met de motivatie die zijn werkgever aan zijn ontslag geeft, dan kan hij die aanvechten voor de arbeidsrechtbank. De rechtbank kan een ontslag als onredelijk beschouwen als het niets te maken heeft met het gedrag of de geschiktheid van de werknemer, of met de noodwendigheden van het bedrijf.

Haalt de werknemer zijn gelijk, dan heeft hij recht op een vergoeding van drie tot zeventien weken loon. Ook dat is flink minder dan de zes maanden waar arbeiders vroeger recht op hadden. De conclusie is dat arbeiders erop achteruitgaan en dat bedienden een stapje voorwaarts zetten.

Vormvereisten?

Een van de grootste veranderingen van de nieuwe cao is dat bedrijven zullen moeten leren om ontslagmotivaties te schrijven. Welke termen gaan ze gebruiken? Hoe voorkomen ze discriminatie in hun verwoording? Hoe de geschreven ontslagmotivatie er precies moet uitzien, of hoe lang die moet zijn, zegt de wet niet. De wet zegt wel dat de werkgever concrete redenen moet geven.

Vormvereisten voor de geschreven ontslagmotivatie voorziet cao nr. 109 niet. De wet zegt alleen dat de werkgever concrete redenen moet te kennen geven die tot het ontslag hebben geleid, dat dit per aangetekende brief moet én in de juiste taal.

Een vereiste lengte voor de ontslagmotivatie is er ook niet. Maar niet meer schrijven dan bijvoorbeeld ‘om redenen zoals besproken’ zal niet volstaan. Bij iemand die al vijf verwittigingen heeft gekregen, kan het volstaan om daar naar te verwijzen en het meest recente feit concreet te beschrijven.

Het C4

Moesten dan niet alle werkgevers in het verleden hun ontslagen motiveren op het C4-formulier? Dat klopt, maar ten eerste was dat niet zo uitgebreid. Er was op het C4-formulier maar plaats voor één regel voorzien. Op het nieuwe formulier is er meer plaats. Ten tweede werd daar uit goodwill vaak iets geschreven zodat de RVA geen reden had om de uitkering van de ontslagen werknemer tijdelijk te schorsen, en ten derde is het C4-formulier eigenlijk bestemd voor de RVA. De nieuwe ontslagmotivatie is gericht aan de werknemer. Zelfs een werkgever die nu beslist om geen motivatie te schrijven, moet toch nog iets noteren op het C4.

Werkgevers zullen zeker oppassen met wat en hoeveel ze schrijven. Eens iets op papier staat, kan dat immers tegen hen gebruikt worden.

(wv) - Bron: HR Square