Nooit waren er zoveel Duitsers aan de slag

Het maakt Alexander Spermann heel tevreden dat hij de laatste tijd steeds vaker het Duitse model mag uitleggen aan buitenlandse journalisten. Als arbeidsmarktspecialist bij Randstad volgt hij de Duitse arbeidsmarkt op de voet. Hij zag van dichtbij hoe zijn land op enkele jaren tijd evolueerde van ‘the sick man of Europe’ tot een ‘economisch wonder’.

‘Als arbeidseconoom hou ik me nu al ongeveer twintig jaar bezig met de Duitse arbeidsmarkt. Jarenlang heb ik tegen de buitenlandse pers moeten spreken over de structurele problemen van Duitsland en over de ‘Eurosclerose’ (de verstarring van het economische systeem, red.). Nu moet ik plots praten over het succes van ons model. Ik ben dat helemaal nog niet gewoon (lacht). Natuurlijk doet het me plezier. Maar pas op, we moeten nog zien hoe lang het mooie liedje zal duren.’

Wanneer is de situatie eigenlijk beginnen te keren in Duitsland?

Dat moet in de zomer van 2006 geweest zijn, toen Duitsland het wereldkampioenschap voetbal organiseerde. Ik herinner me nog goed dat ik toen een interview gaf op de radio, en dat ik vertelde hoe de statistieken plots aan het veranderen waren. De aanhoudende economische groei had een duidelijk effect op de werkgelegenheid. De werkloosheid begon te dalen. Die ommekeer was heel duidelijk te zien.

Het aantal Duitsers met een betaalde job is nog nooit zo hoog geweest als vandaag. Meer dan 41 miljoen Duitsers zijn aan het werk. De werkloosheid daalde het afgelopen jaar van 6,8 naar 5,7 procent en de werkgelegenheid groeide in bijna alle sectoren. Hoe verklaart u dat?

Eerst en vooral: dit komt als een totale verrassing. Niet alleen voor jullie, maar ook voor ons. Niemand had verwacht dat de Duitse arbeidsmarkt zo succesvol zou zijn.

Toch denk ik dat er verschillende oorzaken aan te duiden zijn voor het Duitse succes. Duitsland is op dit moment veel competitiever dan andere Europese landen. Loonmatiging speelde daarbij een cruciale rol. De lagere loonkosten zorgden voor een hogere competitiviteit, en dat is voor Duitsland cruciaal geweest. We zijn gewoon goedkoper. In combinatie met een zeker niveau van kwaliteit maakt ons dat erg competitief. We hebben het macro-economisch effect van die loonmatiging blijkbaar systematisch onderschat, maar nu blijkt zeer duidelijk hoe essentieel dat is geweest.

Maar tegen welke prijs? De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) zei eind januari nog dat die lage loonkosten mee aan de basis liggen van de eurocrisis. Dankzij die lage lonen kunnen Duitse bedrijven goedkoper produceren, ten nadele van de rest van de eurozone. Het Duitse model zou de economische groei in Europa vertragen.

Eigenlijk is het een wonder dat de Duitse economie niet ingestort is in de lange periode dat de euro maar in waarde bleef toenemen. Een land dat zo afhankelijk is van export heeft daar normaal gezien absoluut geen baat bij. Maar op de een of andere manier bleef de Duitse export toch succesvol. Zoals ik al zei heeft dat wellicht voor een groot stuk te maken met kwaliteit. Maar het blijft een verrassing. Vandaag de dag zou je de zwakkere euro kunnen zien als een onverwachte groeifactor voor de Duitse economie. De Duitse export profiteert van die zwakke euro. Maar die recente evolutie mag je niet beschouwen als een oorzaak voor de crisis.

Welke andere oorzaken ziet u voor de Duitse arbeidsmarktresultaten?

De flexibiliteit van onze bedrijven speelde zeker een rol. Niet alleen zijn onze collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s, red.) behoorlijk flexibel, ook bínnen onze ondernemingen is er veel flexibiliteit. De zogenaamde working time accounts (Arbeitszeitkonten, red.) hebben daar in belangrijke mate toe bijgedragen. Werknemers mogen gedurende een bepaalde periode langer of korter werken dan collectief werd afgesproken. Op die manier verzamelen ze working time credits of debits op hun individuele rekening, die ze op een later tijdstip kunnen compenseren met extra vrije tijd of extra werktijd.

Dankzij die working time accounts kunnen onze bedrijven zich veel gemakkelijker aanpassen aan fluctuaties in de vraag naar hun producten. Bovendien sparen ze eventuele dure kosten voor overwerk uit. Deze ‘magische tool’ werd systematisch ingevoerd in bijna alle belangrijke bedrijven in Duitsland. Je zou de working time accounts kunnen zien als het tweede ingrediënt van het Duitse arbeidsmarktmirakel.

Het derde ingrediënt is zonder twijfel het arbeidsmarktbeleid. In Duitsland werken er momenteel meer dan 41 miljoen mensen. Ongeveer 7 miljoen mensen hebben zo’n mini-job. Je moet wel bedenken dat een deel van die mensen - misschien de helft - een mini-job hebben bovenop hun standaard-job. Het is niet correct om te stellen dat die 7 miljoen mensen enkel een mini-job hebben.

Wat is het voordeel van mini-jobs?

Die mini-jobs bieden veel flexibiliteit aan onze bedrijven, maar ook aan onze werknemers. Zij krijgen de mogelijkheid om meer te gaan verdienen. Wie al een job heeft en graag meer wil consumeren, kan er vrij gemakkelijk een mini-job bijnemen. Dan heb je iedere maand 400 euro netto meer om uit te geven. Deze jobs worden gesubsidieerd, je hoeft er geen socialezekerheidsbijdragen op te betalen. Het maakt overwerk interessanter voor mensen, en het betekent goedkope en flexibele werknemers voor onze bedrijven. In de meeste gevallen, wanneer je op de juiste manier gebruik maakt van deze mini-jobs, betekenen ze een goede deal voor beide partijen.

Tot slot heeft ook ons systeem van tijdelijke werkloosheid gezorgd voor een snel herstel van de Duitse economie na de crisis. Onze ondernemingen hebben er op grote schaal gebruik van gemaakt.

In welke sectoren zie je die groei van de werkgelegenheid het duidelijkst?

Er heeft zich een enorme, structurele verandering voorgedaan in de Duitse economie. Tijdens de crisis gingen er enorm veel banen verloren in de industrie, wat eigenlijk als een verrassing kwam. Maar op hetzelfde moment - zelfs in de staten waar de crisis het hardste toesloeg - werden er in de dienstensector meer banen gecreëerd dan er verloren gingen in de industrie. Dat is een enorme omslag geweest.

(mo)