Moeilijk gaat ook … en soms zelfs beter

"Als ik weet dat er gerecycleerd wordt dan heb ik meteen een vrijgeleide om afval te produceren. Wég schuldgevoel."

Onderzoek toont echter dat dit lang niet altijd een goede strategie is. Onderzoekers aan de Washington State University’s Business School en de Tsinghua University in Beijing gingen na of ze studenten er konden toe brengen om meer te recycleren. Deelnemers aan het experiment kregen als taak om een nieuw merk van scharen uit te testen.

Wat ze moesten doen was een aantal vormen knippen uit een stapel van wel 200 vellen papier, hoeveel papier ze moesten verknippen werd er niet bij verteld. De groep werd in twee gesplitst, één groep zat in een kamer met enkel een papiermand, de andere groep had naast een papiermand ook andere recyclagemogelijkheden. Bij het geven van de opdracht werd aan iedereen verteld dat ze nadien wel moesten opruimen en een vragenlijst invullen over milieubewust gedrag.

Averechts effect

De resultaten waren boeiend én verrassend, de groep met de meeste recyclagemogelijkheden verbruikte drie keer zoveel papier als de groep die slechts een papiermand ter beschikking had. Ze creëerden dus drie maal meer afval, doch merkwaardig genoeg stond het papierverbruik totaal los van hoe ze de vragenlijst invulden over hun milieubewustzijn. Wat ze over zichzelf zegden was één ding, wat ze feitelijk deden was helemaal anders.

Er werd een tweede experiment opgezet om na te gaan of het fenomeen stabiel was. Deze keer was het decor een mannentoilet. Eerst werd de nul-lijn vastgelegd: gedurende vijftien dagen werd het gemiddeld verbruik van papieren handdoeken gemeten. Daarna werd er naast de wastafel een grote papiermand gezet met erboven het opschrift dat men deelnam aan een recyclageprogramma en dat elk papieren handdoekje dat in de bak gegooid werd zou worden gerecycleerd. Vanaf dat moment nam het verbruik van papieren handdoeken spectaculair toe.

Licentiëring

De verklaring heeft te maken met wat onderzoekers licentiëring noemen en wat we allemaal wel kennen: als ik nu een halfuurtje extra sport dan mag ik straks die pannenkoek eten. Of nog: ik eet al een slaatje als middagmaal, dan heb ik meteen recht op die chocomousse als dessert.

In dit geval: als ik weet dat er gerecycleerd wordt dan heb ik meteen een vrijgeleide om afval te produceren. Wég schuldgevoel.

Denk dus tweemaal na als je mensen tot een bepaald gedrag wil verleiden door het hen gemakkelijk te maken. Dat kan nog wel eens een averechts effect hebben.

(jvdv) 

Dr. Jan Van der Vurst is zaakvoerder van Kenaz, een internationaal opererend training- en adviesbureau en auteur van ‘Impact: Invloed op basis van respect’.