Maakt een topjob gelukkig? Of is het ‘lonely at the top’?

“In een systeem waarin ik mijn agenda zou moeten ondergaan, zou ik waarschijnlijk minder gelukkig zijn” (Caroline Ven, gedelegeerd bestuurder VKW)

‘Ga je ervan uit dat mensen in een topjob bijna per definitie ongelukkig zijn?’, werpt coach Guy Strauven me voor de voeten wanneer ik hem de titel van het artikel voorleg. Toegegeven: steller dezes weet even niet wat zeggen. De macht en statussymbolen die bij dergelijke jobs horen zijn zo aanlokkelijk - om van het financiële plaatje nog te zwijgen. Maar tegelijkertijd is er het vermoeden dat de druk die dergelijke jobs met zich meebrengen, de opofferingen op persoonlijk vlak en de fysieke stress vroeg of laat hun tol eisen. We legden ons oor te luisteren bij enkele toplui.

In beweging

Caroline Ven, gedelegeerd bestuurder van ondernemersplatform VKW twijfelt niet wanneer we haar de vraag voorleggen. ‘Ik zal niet ontkennen dat de verantwoordelijkheid die ik in mijn huidige job draag, een zekere druk met zich meebrengt. Maar tegelijkertijd krijg je de kans om dingen in beweging te zetten en weet je jezelf omringd door een organisatie die je daarbij kan helpen. Het feit dat je zaken ter hand kunt nemen en veranderen maakt van mijn job een topjob. En effectief, mijn agenda zit eivol, maar wel met activiteiten die ik zelf min of meer kan kiezen en plannen. In een systeem waar die keuzevrijheid niet bestaat en ik mijn agenda zou moeten ondergaan, zou ik waarschijnlijk minder gelukkig zijn.’

Atypisch geval

Johan Vriens bekijkt de zaken vanuit een ander perspectief. Hij maakte de overstap van een topfunctie in het bedrijfsleven naar een heel andere job, al is hij een wat atypisch geval. ‘Ik werkte jarenlang als duurzaamheidsmanager bij natuurvoedingsketen Dille & Kamille. Op zeker ogenblik kreeg ik een directiefunctie aangeboden. Promotie dus. Maar dat betekende wel dat ik geen tijd meer over zou hebben voor mijn andere project.’

Dat project is Rosario, een congres- en relaxcentrumcentrum in een voormalig kloostertje in het landelijke Bever. ‘Ik kwam dus echt voor de keuze te staan tussen mijn job en mijn persoonlijke project. En ik heb voor Rosario gekozen. Ik ben nu 57, het was tijd om voluit voor mijn eigen ding te gaan. Maar ik wil wel benadrukken: no hard feelings tegenover mijn vorige job: af en toe werk ik nog als freelancer voor hen.’

Wat betekent geluk in het werk dan voor Vriens? ‘Geluk is: een project dat nooit lijkt te zullen lukken, toch van de grond krijgen.’

Lonely at the top

De overstap van de ene job naar de andere gaat echter niet altijd even harmonieus. Vaak gaat aan de overstap een pijnlijke botsing met de eigen limieten vooraf. Wat gebeurt er wanneer iemand in een topjob tegen de muur knalt?

Guy Strauven van Encare Hasselt coacht bedrijfsleiders en managers. ‘Het clichébeeld van it’s lonely at the top heeft een kern van waarheid’, klinkt het. ‘Maar mensen wachten lang vooraleer ze de stap zetten naar loopbaanbegeleiding. Het moet al erg pijn doen vooraleer ze gaan bijsturen.’

Drie groepen

Doorheen de jaren is Strauven de managers en bedrijfsleiders die bij hem om advies komen, gaan indelen in drie groepen. ‘Je hebt vooreerst mensen die vooral goed weten wat ze niet meer willen: fysiek en emotioneel kunnen ze hun huidige job niet meer opbrengen. Deze mensen hebben nood aan een coach die als spiegel fungeert, en samen met hen objectief vaststelt wat ze wel kunnen, willen en durven doen. Dat kan een carrièreswitch van 180 graden opleveren, maar evengoed een bevrijdende stap terug. In de eerste plaats willen ze meestal opnieuw baas worden over hun eigen agenda en doen wat ze graag doen.

De tweede groep bestaat uit mensen die de top bereikt hebben, aan de slag willen blijven in dezelfde sector, maar het kalmer aan willen doen. Zij worden het meest geconfronteerd met de taboes die een carrièreswitch aan de top nog steeds omringen. Vaak zijn ze bang voor de reactie van hun omgeving. Ze willen niet het etiket van softie opgeplakt krijgen en zijn bang dat een carrièrewending hun loopbaan zal beschadigen, ondanks het feit dat de keuze erachter gefundeerd en doordacht is.

De derde groep is minder duidelijk afgelijnd: het zijn mensen die een zekere besluiteloosheid aan de dag leggen: ze willen hetzelfde blijven doen, maar zien niet hoe ze dat op een nieuwe manier kunnen invullen.

Switch doordacht?

De verleiding om iets radicaal anders te gaan doen, wordt erg groot wanneer de burn-out op de loer ligt. Maar hoe doordacht zijn die vaak wilde toekomstplannen? ‘Bij mensen die echt diep zitten in hun huidige job, merk je dat geld geen rol speelt’, zegt Strauven. ‘Maar ook daarin moet je als coach een spiegel voorhouden. Je loon kan halveren en bepaalde voordelen, waarvan de bedrijfswagen het evidentste is, vallen misschien weg. Wat betekent de switch voor je gezin en je netwerk? Als coach sta je ook bij die vragen stil.’

Een stap opzij is bovendien nog steeds taboe. Bob Vermeir en Tanja Verheyen wijdden hun boek Remotie, een stap terug is een stap vooruit aan de problematiek. ‘We moeten dringend af van het beeld dat een carrière enkel een rechte lijn kan zijn, waarbij je met de jaren steeds hoger opklimt in de hiërarchie’, zegt Verheyen. ‘Mensen moeten weer plezier kunnen hebben in hun beroep, zich goed voelen, in plaats van letterlijk gebukt te gaan onder hun werk. Vaak zijn ze na jaren de voeling kwijtgeraakt met het werk dat ze deden aan het begin van hun loopbaan, bijvoorbeeld wanneer ze ooit als eenmansbedrijfje startten en spectaculair groeiden. De bedrijfsleider haalt het noodgedwongen van de gepassioneerde vakman, en daarmee komen ze in de knoop.’

Rollercoaster

Luc Van Herck (48) staat al 15 jaar aan het hoofd van Bofrost België. Van Herck volgde coaching bij Coaching Square en is bereid daarover te praten - geen evidentie onder bedrijfsleiders. ‘Aan het hoofd van een groot bedrijf ervaar je een duaal soort isolement’, zegt Van Herck. ‘Je staat natuurlijk niet als een soort eenzame kapitein aan het roer, maar anderzijds zijn er ook binnen het bedrijf weinig mensen waar je écht bij hoort.’

Van Herck zag het bedrijf enorm veranderen doorheen de jaren. ‘Op vijftien jaar tijd kenden we een grote groei in de Benelux. Dat zie je niet aankomen; je komt echt op een rollercoaster terecht. In de eerste jaren heerst er euforie. Daarna moet je die groei bestendigen, er komen andere uitdagingen op je af én met de jaren zie je ook dat een nieuwe generatie het management vervoegt. Vroeg of laat stuit je op je limieten en tekortkomingen.’

Van Herck is daarin verrassend eerlijk. ‘Ik geloof niet in supermanagers, alleskunners. Je moet kunnen toegeven wanneer je het moeilijk hebt. Coaching helpt je je zelfbeeld op punt te stellen en zo de valkuilen te ontwijken die je ongelukkig kunnen maken. Voor de duidelijkheid: ik heb geen burn-out achter de rug. En ik zit er ook niet op te wachten.’

Privé?

En dan is er nog de heikele balans tussen werk en privéleven. ‘Het werk vergt heel wat van je’, zegt Caroline Ven. ‘Tijd voor hobby’s of sporten blijft er helaas niet over. Ik probeer in mijn vrije tijd zoveel mogelijk bij mijn zoontje te zijn. Tegelijkertijd biedt mijn werk wel veel kansen op zelfontplooiing en sociale contacten. Geluk vinden in je job is een kwestie van balans, ook tussen je persoonlijke en professionele ontplooiing.’

Vaak hebben mensen in topfuncties voor zichzelf uitgemaakt dat ze na enkele jaren aan de top toe zijn aan iets nieuws. Van Herck: ‘In België wordt een stap opzijzetten al snel als opgeven ervaren, als een signaal dat je het niet aankunt. Terwijl ik het net een heel eerlijke zet vind. Voor mezelf heb ik wel uitgemaakt wat ik hierna ga doen. Het zou vreemd zijn als ik daar nu, op mij achtenveertigste, geen idee over zou hebben.’

Maar de Bofrost-topman haalt een onverwacht praktisch bezwaar aan : ‘Vergeet niet dat bedrijven niet altijd staan te springen om op zoek te gaan naar een vervanger. Wanneer je out of the blue zou aankondigen dat je toe bent aan iets nieuws, vallen ze vaak uit de lucht, zeker wanneer ze tevreden zijn over je werk.’

BESLUIT

Wat is nu het verdict? Maakt een topjob gelukkig? Het lijkt een dubbeltje op zijn kant. Veel mensen zouden tekenen voor het prestige en de status van een job aan de top. Net als de vrijheid om eigen projecten te lanceren. Maar er is de keerzijde, de precaire balans tussen privéleven en werk, de afgrond van burn-out en breakdown. En hoe vrij ben je eigenlijk wanneer je bij een stap opzij of een stap terug in de verdediging gedrongen wordt - al lijkt het tij toch langzaam te keren?

De geïnterviewden halen tegelijkertijd een onmiskenbare voldoening uit hun werk. Toch maar afsluiten met een positieve noot van coach Strauven. ‘Vergeet alsjeblieft niet dat heel wat topmensen vaak perfect gelukkig zijn in hun job.’

(ml) – Foto: (kb)