Kan een land als België of Griekenland failliet gaan?

'Landen beschikken over twee instrumenten die ervoor zorgen dat ze niet failliet kunnen gaan', vertelt Moesen. 'Ten eerste kunnen landen in principe belastingen heffen op de burgers. Wanneer de overheid schulden heeft en de burgers zijn rijk, dan kan de overheid bijvoorbeeld via een eenmalige vermogensbelasting een stuk van de rijkdom van de burgers gebruiken om de schuld terug te betalen.'

Het is echter niet evident dat burgers die extra belasting accepteren, voegt Moesen daaraan toe. 'Landen die heel hoge schulden hebben, beschikken over het algemeen ook over weinig sociaal kapitaal. Dat wil zeggen dat de overheid niet goed functioneert, dat de partijen versplinterd zijn, dat men gemakkelijk op straat belandt, enzoverder. Het is goed mogelijk dat de burgers een plotse verarming niet aanvaarden. Dat zie je nu bijvoorbeeld ook in Griekenland. Vaak is deze oplossing dus niet haalbaar.'

Geld lenen

'Naast de publieke financiën bestaat er een tweede, monetair instrument. De overheid kan op een bepaald ogenblik beslissen om naar de eigen nationale bank te stappen en daar geld te lenen. Met andere woorden: de overheid geeft schuldpapier uit aan de bank en krijgt daarvoor bankbriefjes in de plaats, waarmee ze al haar schulden kan terugbetalen. Op die manier komt er natuurlijk een massa geld in omloop, waardoor inflatie optreedt. Prijzen stijgen en de wisselkoers moet aangepast worden omdat je als land te duur wordt tegenover het buitenland. Je zal moeten devalueren, waardoor een keten op gang kan komen van inflatie, devaluatie, weer inflatie, enzoverder.'

‘Ook dit tweede instrument kan gebruikt worden om de burgers te verarmen, maar het verschil is dat ook een zwakke regering gebruik kan maken van zo’n ‘inflatiebelasting’, zoals de bekende econoom Keynes het noemde. Eigenlijk is het een vorm van belasting, zo zei hij, omdat alle burgers de inflatie ondergaan en er dus heel moeilijk aan te ontsnappen is.’

Regels aan laars lappen

En wat dan als een land beslist om zijn schulden niet terug te betalen? 'Tja, dan begeef je je natuurlijk buiten het normale spel. In een normale maatschappij is er sprake van openbare orde en een rechtssysteem. Een schuld is een verplichting: je krijgt geld in ruil voor de garantie dat je de hoofdsom en de interesten zal terugbetalen. Wanneer je je schulden niet terugbetaalt, dan ben je een speler die de regels aan zijn laars lapt en zal je volledig geïsoleerd raken in het internationaal systeem. Op die manier zal natuurlijk niemand nog geld aan je lenen.'

(mo)