Is Europa te asociaal?

"We hebben in België tot nu toe veel minder drastische maatregelen moeten nemen dan in het buitenland" (Marianne Thyssen, Europees parlementslid CD&V)

'De maatregelen die er zitten aan te komen zijn niet asociaal', spreekt Marianne Thyssen, Europees parlementslid voor CD&V, de kritiek van de socialistische vakbondsleider tegen. 'Integendeel: deze maatregelen zijn nodig om ons sociaal model te bewaren. We bezuinigen niet om te bezuinigen, maar om de gevolgen van een demografische evolutie op te vangen. Mensen leven langer. We moeten voorkomen dat toekomstige generaties de rekening daarvoor gepresenteerd krijgen.'

'Veel Eurolanden kampen met torenhoge schulden', gaat Thyssen verder. 'Natuurlijk zijn de Europese banken gedeeltelijk verantwoordelijk voor die schulden, maar je mag niet vergeten dat we ook vóór de crisis van 2008 al een hoge schuld hadden. We hebben boven onze stand geleefd, we moeten nu allemaal een duit in het zakje doen.'

Niet eerlijk

Maar die overheidstekorten en -schulden waren wel aan een gestage daling bezig op het moment dat de financiële crisis uitbrak met de val van Lehman Brothers, zo benadrukt Europarlementariër Saïd El Khadraoui (SP.A). 'Die daling is gestopt door de crisis. Zo steeg in de eurozone de overheidsschuld van 69,8 procent van het bnp in 2008 naar 79,2 procent tegen eind 2009. De overheden moesten de banken te hulp schieten, de schulden stegen, de economie viel stil, de werkloosheid steeg en de inkomsten van de overheid gingen omlaag. Als je enkel inzet op besparingen om de toestand te herstellen, dan laat je de rekening betalen door degenen die niet de oorzaak waren van de crisis.'

'Als de overheid bespaart op haar dienstverlening, op allerhande subsidies, op uitkeringen voor wie daar nood aan heeft, dan krijgen we allemáál de rekening gepresenteerd', vervolgt El Khadraoui. 'De vakbonden vinden dat niet eerlijk, en dat valt best te begrijpen. Bovendien: je ziet nu al in Griekenland dat de economische groei helemáál achteruit gaat wanneer je enkel inzet op besparingen. De mensen geven geen geld meer uit en de economie raakt niet meer uit het slop.'

Maar ook zonder besparingen zullen mensen minder uitgeven, denkt Marianne Thyssen. 'We hebben in België tot nu toe veel minder drastische maatregelen moeten nemen dan in het buitenland. In andere landen zag je bijvoorbeeld dat het inschrijvingsgeld voor universiteiten plots tot tien keer hoger lag. Toch gingen ook bij ons de mensen minder uitgeven, niet zozeer omdat ze minder hebben, maar omdat ze zich zorgen maken over de toekomst. We moeten dus actie ondernemen om onze toekomst veilig te stellen.'

Besparen én investeren

Toch leeft bij steeds meer mensen, partijen en zelfs ratingbureau's de vrees dat een al te eenzijdige nadruk op besparingen wel eens averechts zou kunnen werken. Minister van Pensioenen Vincent Van Quickenborne volgde premier Di Rupo in zijn kritiek dat Europa niet enkel mag inzetten op besparingen, maar ook oog moet hebben voor groei en investeringen. En ook IMF-directeur Christine Lagarde liet afgelopen week tot tweemaal toe weten dat breed uitgevoerde bezuinigingen de kans op een recessie enkel vergroten.

'Europa geeft aan het economisch bestuur vandaag vooral een rechtse invulling', zegt professor Hendrik Vos, als specialist Europese politiek verbonden aan de UGent. 'Maar dat is niet onlogisch: in de meeste lidstaten is er vandaag een (centrum)rechtse meerderheid aan de macht. Dat geldt dus ook voor het Europees Parlement.'

'Vooral onder Duitse impuls ligt de nadruk sterk op besparingen, maar met besparen alleen kom je er natuurlijk niet. Kijk naar Italië, Griekenland, Portugal: hoe hard zij ook knippen en bezuinigen, ze lijken het vertrouwen van de markten niet meteen terug te winnen. Naast die besparingen moet er dus ingezet worden op investeringen, zodat groei mogelijk wordt en men werkgelegenheid kan creëren.'

De schuld van Duitsland

De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) gaf Duitsland deze week zelfs lik op stuk door te stellen dat het Duitse loonbeleid mee aan de basis ligt van de crisis in de eurozone. De lage lonen verbeterden de concurrentiekracht van de Duitse bedrijven, maar zorgden ook voor minder groei en dalende overheidsinkomsten. Bovendien ondermijnden die lage lonen de exportmogelijkheden voor andere landen in crisis, luidt de kritiek van de IAO.

El Khadraoui: 'Het groei- en stabiliteitspact bepaalt dat het begrotingstekort in een lidstaat van de EU maximaal 3 procent mag bedragen. In 2003 lapten Duitsland en Frankrijk die regel gewoon aan hun laars. Het was dus noodzakelijk om het pact te verstrengen. Dankzij het zogenaamde sixpack kan de Europese Commissie meer druk uitoefenen op de lidstaten om zich te houden aan de budgettaire afspraken. Als je een gemeenschappelijke munt hebt, dan moet je ook een gemeenschappelijk budgettair beleid voeren.'

Maar ook voor El Khadraoui is het duidelijk dat die strikte budgettaire maatregelen slechts één deel van het verhaal kunnen zijn. 'Natuurlijk moeten we saneren. Natuurlijk moeten we evolueren naar gezonde overheidsfinanciën. Maar er moet ook plaats zijn voor een doordacht investeringsbeleid, waardoor we op termijn weer kunnen groeien en competitiever worden. We moeten inzetten op onderzoek en ontwikkeling, energie, transportnetwerken ... Als we investeren in de omschakeling naar honderd procent hernieuwbare energie, vinden tegen 2050 zes miljoen Europeanen een job in die sector. Zoiets biedt perspectief.'

Loodzware maatregelen

'Eigenlijk pleiten we voor een driesporenbeleid. Er moet niet alleen aandacht zijn voor strenge budgettaire eisen en een vooruitziende investeringspolitiek, er moet ook werk worden gemaakt van structurele solidariteitsmechanismen', aldus de socialist. ‘Als landen inspanningen doen om orde op zaken te stellen, dan zouden ze bijvoorbeeld aan redelijke voorwaarden moeten kunnen lenen. In Italië neemt Mario Monti loodzware maatregelen, en toch moet dat land nog steeds aan 7 procent lenen. Terwijl Duitsland kan lenen aan 1 procent.'

Christine Lagarde pleitte deze week nog - net als zovele anderen - voor de veelbesproken euro-obligaties. Ook El Khadraoui is gewonnen voor het idee. 'De euro-obligaties zouden het mogelijk maken om de Europese schulden gemeenschappelijk te beheren. Op die manier zal men tegen betere voorwaarden, aan een lagere rente, kunnen lenen.'

Groei en werkgelegenheid

'Het afgelopen jaar ging het over niet veel anders dan over besparingen', stelt Marianne Thyssen vast. 'Men zou bijna vergeten dat Europa nog zoveel andere dingen doet. De Europese top van eind januari zal niet enkel gaan over budget, maar ook over groei en werkgelegenheid. De traditionele lentetop - enkele weken later - gaat trouwens altijd over groei en banen.'

'Men heeft het ook altijd over een extern 'Europa' dat maatregelen 'oplegt' aan de lidstaten', vervolgt de politica. 'Dat beeld klopt niet. Het recente sixpack werd goedgekeurd door de drie Europese instellingen en ook de Belgische regering heeft die maatregelen goedgekeurd. Het gaat dus om engagementen die we zélf op ons hebben genomen. Europa: dat zijn wij allemaal.'

Alleen maar miserie

Er zijn trouwens veranderingen aan de gang. Waar de lidstaten vroeger twee programma's moesten indienen - één over de budgetten en één over de hervormingsprogramma's in het kader van de 2020-strategie - moet er nu nog maar één geïntegreerd programma worden ingediend. Thyssen: 'De Europese Commissie treedt op als de waakhond die de Europese afspraken controleert. Het gaat dan niet alleen om de begrotingsverplichtingen, maar ook om de inspanningen die de lidstaten leveren om tegemoet te komen aan de 2020-doelstellingen: minder armoede, minder jongeren die de schoolbanken verlaten zonder diploma, meer budget voor onderzoek en ontwikkeling, de uitbouw van een groene economie enzovoort.'

'Eigenlijk zouden deze 2020-doelstelling best wat meer bindend mogen zijn, net zoals de budgettaire afspraken', vindt Saïd El Khadraoui. 'Als landen hun begrotingsdoelstellingen niet halen, moeten ze zwaar boeten, maar als ze de armoededoelstellingen niet halen is er geen enkel gevolg. Europa moeten ook oog hebben voor wat de lidstaten doen met hun geld. Men moet de mensen ook een perspectief kunnen geven. In Griekenland vertelt men aan de bevolking dat ze de eerstvolgende vijftien tot twintig jaar alleen maar miserie zullen kennen. De jongerenwerkloosheid bedraagt er 45 procent. In Spanje is zelfs de helft van de jongeren werkloos.'

'Griekenland is natuurlijk een speciaal geval', zegt Thyssen. 'Er zijn veel fouten gemaakt en het is belangrijk dat men er de orde op zake stelt. Je mag ook niet vergeten dat de Grieken miljarden aan steun krijgen van Europa. Ja, men kijkt streng toe op de besparingen, maar er staat wel iets tegenover in de vorm van steun en solidariteit.'

(mo) – Illustratie: (jvc)