IJsland: het leven zoals het was

“Emigratie roept minder commotie op dan immigratie. Maar ook hier is de ondertoon vaak pessimistisch” (Jan Denys, arbeidsmarktdeskundige Randstad en auteur van ‘Free to work’ en ‘Uw werk, uw merk’)

Ook hier is de ondertoon evenwel pessimistisch. Het zouden systematisch de beste talenten zijn die vertrekken met alle negatieve gevolgen van dien. Of het wat België betreft zo'n vaart loopt, valt evenwel te betwijfelen. Kennis van buitenlandse emigratieverhalen kan in deze misschien voor enige relativering zorgen.

Nieuwe Wereld

Hofsos is een klein idyllisch dorpje gelegen in het wondermooie Skagafjord in het noorden van IJsland. Jaarlijks trekken er heel wat Canadese en Amerikaanse toeristen naartoe omdat ze in het schitterend gelegen plaatselijke Emigration Center research willen doen naar hun voorvaderen die er lang geleden emigreerden. Nog tot eind deze maand loopt er een schitterende tentoonstelling over het IJslandse emigratieverhaal: New Land, New Life. Tussen 1870 en 1914 vertrokken maar liefst 16.000 IJslanders naar de Nieuwe Wereld, meer dan een vijfde van de toenmalige bevolking.

Aanleidingen om te vertrekken waren er genoeg. Vulkaanuitbarstingen maakten een deel van de landbouwgrond voor lange tijd onbruikbaar. In die periode was het klimaat er gedurende vele jaren veel kouder dan normaal met bijkomende negatieve gevolgen voor de landbouw. De vreselijke pokkenziekte hield lelijk thuis. En er waren de zeer onaantrekkelijke sociale condities voor de landarbeiders. In die tijd kon er in IJsland niet getrouwd worden indien men niet over eigen landbouwgrond beschikte. Voor velen waren er in die tijd maar twee opties: naar de stad verhuizen of emigreren. Succesverhalen van eerder geëmigreerden en de opkomst van emigratie-agenten die zorgen voor een ‘relatief vlotte overtocht’ deden de rest.

Verraders

Boeiend is dat de toenmalige emigratiegolf leidde tot heftige polemieken bij de IJslandse intelligentsia. De opkomende nationalistische beweging veroordeelde de emigranten en beschouwde hen zelfs als verraders. Daartegenover stonden auteurs zoals Jon Olafson die oordeelden dat een beter materieel en geestelijk leven in de Nieuwe Wereld te verkiezen was boven een onderdrukt slavenbestaan in IJsland. En was de echte ontdekker van Amerika, Leif Erikson, trouwens geen IJslander?

De tentoonstelling brengt de levens van de emigranten prachtig tot leven. Het meest ontroerende is een originele brief van de IJslandse moeder Gudny Bjornsdottir die terugschrijft naar haar gemigreerde dochter in Canada. Ze is heel blij met de brief die ze van haar gekregen heeft maar heeft voor de rest, tot haar spijt, niets echt iets te melden van het thuisfront. Het leven zoals het was.

(jd)