Hoe word je assertiever, zonder arrogant te zijn?

“Gebruik de ik-vorm als je spreekt. Het maakt je uitspraken geloofwaardiger en jezelf sympathieker” (Carola Van Dijk, psychologe)

‘Terwijl de één zich in de omgang doorgaans te weinig assertief opstelt, komt de ander eerder agressief uit de hoek. Bij dat eerste hou je de relatie in stand, maar kom je niet op voor jezelf. Reageer je agressief, kom je wél op voor jezelf, maar lijdt je relatie eronder’, aldus Carola Van Dijk.

De beste weg

Zoals vaak is de gulden middenweg in dat geval de beste weg: duidelijk communiceren, zonder je daarbij op een kwetsende manier op te stellen. Niet onderdanig of gelaten, maar ook niet agressief. Die assertieve houding is niet voor iedereen evident, maar ze is wel aan te leren.

In haar boek ‘Hoe word ik assertiever?’, geschreven onder auspiciën van trainer en adviseur Hans Elbers, toont Carola Van Dijk duidelijk aan hoe assertiviteit van pas kan komen bij zowel grote als kleine alledaagse gebeurtenissen en ontmoetingen. En hoe - omgekeerd - een gebrek aan assertief gedrag je leven al snel bijzonder onaangenaam kan maken.

‘Mensen vinden het vaak heel moeilijk om zichzelf open te stellen, om te zeggen wat ze denken en wat ze willen’, verklaart de psychologe, die in haar eigen praktijk in Haarlem dagelijks mensen begeleidt met problemen of conflicten op het werk. ‘Ze hebben het gevoel dat het hen kwetsbaar maakt, terwijl het hen net versterkt.’

Ik-vorm

Een assertieve houding dwingt doorgaans het meeste respect af bij anderen, omdat de spreker in dat geval de verantwoordelijkheid neemt voor zijn uitlatingen en acties. Iemand die zegt wat hij wil, en waarom hij dat wil, komt respectabeler over dan iemand die zijn eigen overtuigingen naar voren schuift alsof het absoluut geldende regels of normen zijn.

Taalgebruik speelt bij die assertieve houding dan ook een niet te onderschatten rol. ‘Er is een groot verschil tussen iemand die zegt dat hij naar huis moet omdat hij nog zoveel te doen heeft en iemand die aangeeft dat hij naar huis wil omdat hij behoefte heeft aan een rustige avond. Iemand die zijn wensen uitdrukt zal op termijn meer gerespecteerd worden’, weet Van Dijk. ‘Daarom is het ook zo belangrijk dat je gebruik maakt van de ik-vorm wanneer je spreekt. Op die manier zijn je uitspraken geloofwaardiger en kom je ook veel sympathieker over.’

Arrogant?

Het is ook veel beter om je te laten leiden door wat je zelf wilt of denkt, dan door wat anderen van jou verlangen. Loop je dan niet het risico een arrogante indruk na te laten? Van Dijk meent van niet. ‘Het komt er vooral op aan om op een rustige, beleefde en vriendelijke manier op te komen voor jezelf. Daar is niets mis mee en men kan je in dat geval ook niets verwijten. Vrij snel zullen anderen gaan inzien dat je verantwoordelijkheid opneemt voor wat je zegt en doet, en ze zullen je oprechtheid op prijs stellen.’

Dat geldt zelfs wanneer je kritiek uit op anderen. Want ook dát kan een assertief persoon als geen ander. ‘Mensen hebben het niet alleen moeilijk met het geven van commentaar - of die nu positief is of negatief - maar ook met het krijgen van commentaar. Nochtans maken het geven en ontvangen van commentaar een belangrijk deel uit van assertief gedrag’, legt Van Dijk uit.

Kritiek

In haar boek geeft de psychologe tips die kunnen helpen om kritiek op te vangen. ‘Probeer je in de eerste plaats lichamelijk te ontspannen. Zie de kritiek van de ander niet als een afwijzing van je persoonlijkheid. Als het voor jou niet duidelijk is wat de ander precies stoort, stel dan vragen tot je het weet. Vraag om voorbeelden en eventueel om suggesties. Beslis ten slotte zelf wat je daarmee doet.’

En wat met onterechte kritiek? ‘Als je denkt dat de kritiek van de ander voortkomt uit zijn of haar eigen frustraties, dan is dat nog geen reden om meteen in de tegenaanval te gaan. Luister aandachtig naar wat de ander te zeggen heeft en stel vragen om erachter te komen wat hem of haar precies stoort..’

De assertiviteitstrainingen, -cursussen en -handleidingen mogen ons dan om de oren vliegen, volgens Carola Van Dijk heeft haar boek toch nog iets unieks te bieden. ‘We hebben naast de theorie ook praktijkvoorbeelden en ervaringen toegevoegd aan het boek. Daaruit blijkt duidelijk dat je door heel eenvoudige ingrepen een pak assertiever uit de hoek kan komen waardoor wat je zegt, ook meer impact krijgt.’

(mo) - De assertiviteitskit, door Carola van Dijk, Hans Elbers en Merijne Bloem, werd uitgegeven bij Thema.