Gratis en vrijwillig: 100.000 voltijdse werkkrachten

‘In Nederland en het Verenigd Koninkrijk zit vrijwilligerswerk door de crisis al in de lift’
(Eva Hambach, Vlaams steunpunt vrijwilligerswerk)

De Vlaming steekt graag onbaatzuchtig een handje toe. Van de Europeanen is gemiddeld een op tien vrijwilliger, in ons land ligt dat naar schatting dubbel zo hoog. “Vlaanderen heeft een bloeiend verenigingsleven”, vertelt Maxim Loose, onderzoeker bij het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA).

Velen zijn zelfs vrijwilliger zonder het zelf goed en wel te beseffen. “Ze zitten bijvoorbeeld in het bestuur van een sportclub. Dat doen ze onbetaald, maar toch bestempelen ze het niet als vrijwilligerswerk. Dat wordt nog te vaak gelijkgesteld aan gaan wandelen met senioren in een rolstoel of zo, terwijl er talloze mogelijkheden zijn. De laatste jaren is dat imago gelukkig wel verbeterd”, merkt Eva Hambach van het Vlaams Steunpunt voor Vrijwilligerswerk op.

Toch ziet ze de Vlaamse vrijwilliger langzaam maar zeker verouderen. “Er zijn meer en meer oudere vrijwilligers die ook langer vrijwilligerswerk blijven doen. Vooral in de erfgoedsector is dat merkbaar. Dat betekent echter niet dat jongeren niet meer vrijwillig aan de slag gaan. Ze steken er wel minder tijd in omdat ze nog met allerlei andere activiteiten bezig zijn. Ontwikkelingsorganisaties, jeugdwerk, natuur- en milieuverenigingen hebben typisch een jong profiel.”

‘Werkloze werkt minder vrijwillig’

Niettemin baart het mogelijke tekort aan opvolgers veel verenigingen zorgen. “Ruim een derde is ervan overtuigd dat het in de toekomst moeilijker wordt om vers bloed aan te trekken”, aldus Maxime Loose. Weliswaar cijfers van voor de crisis. Door de recente ontslagengolf lijkt de vijver waaruit vzw’s en aanverwanten vrijwilligers kunnen vangen wel groter.

Maar zetten die crisisslachtoffers ook daadwerkelijk de stap naar onbetaald werk? “In het Verenigd Koninkrijk en in Nederland is er door de hogere werkloosheid een grote toestroom in het vrijwilligerswerk”, zegt Eva Hambach. “In Vlaanderen is dat absoluut nog niet het geval. Van organisaties hoor ik wel dat economisch werklozen die voordien al als vrijwilliger aan de slag waren, daar nu meer tijd aan spenderen.”

‘Een besparing van 2,4 miljard euro’

Het Vlaamse vrijwilligerswerk verwacht ook geen stormloop. Want in tegenstelling dan je zou verwachten zijn er onder werklozen minder vrijwilligers te vinden dan onder de gemiddelde Belg. “Vooral mensen die actief zijn en dus een betaalde job hebben, zetten zich in hun vrije tijd nog eens onbetaald in. Het zijn doorgaans hoogopgeleiden en met een hoger inkomen dan gemiddeld. Of gepensioneerden”, legt Maxime Loose uit. “Er zijn nu wel een hoop mensen die altijd heel actief geweest zijn en zonder werk zitten, maar of die zich nu massaal als vrijwilliger gaan opgeven? Mijn educated guess is dat het niet veel verschil zal maken.”

“Mensen die nu zonder werk vallen, hebben vaak jarenlang bij een bepaald bedrijf gewerkt. En die hebben heel wat andere katten te geselen alvorens ze aan vrijwilligerswerk kunnen denken. Vaak zitten ze met een financiële kater en noem maar op. Aan vrijwilligerswerk moet je met een klare geest beginnen, anders komt het niet goed.

Gemotiveerde werkkrachten

De motivatie moet er ook zijn”, meent Eva Hambach. “Een aantal OCMW’s verplicht werklozen vrijwilligerswerk te doen. Weigeren ze dat, dan krijgen ze geen uitkering meer. Die vrijwilligers houden daar een wrange nasmaak aan over. Ook voor de organisaties is het niet goed, want zij zijn gewend dat mensen zich uit enthousiasme spontaan komen aanbieden.”

Maar lopen werkgevers, zeker in deze economisch benarde tijden, er wel warm voor dat hun medewerkers na de uren gratis bijklussen? “Als een werkgever er begrip voor heeft, dan houdt hij daar een sterker gemotiveerde werknemer aan over. Ook de werktevredenheid blijkt groter te zijn, bovendien is vastgesteld dat zulke medewerkers loyaler zijn aan hun werkgever”, voert Eva Hambach aan.

“We merken trouwens dat steeds meer bedrijven als teambuildingactiviteit niet meer gaan paintballen of een survivaltocht in de Ardennen organiseren, maar dat ze bijvoorbeeld een dag een natuurgebied helpen opruimen. En dus vrijwilligerswerk doen.”

Vrijwilligers zijn kostenbesparend

Al dat gratis werken heeft ook economisch zijn belang. “In vzw’s waar naast vrijwilligers ook betaalde medewerkers in dienst zijn, komt het aantal vrijwilligers neer op 76.000 voltijdse werkkrachten per jaar. Dat levert die organisaties een kostenbesparing op van ongeveer 2,4 miljard euro, die ze anders zouden moeten betalen indien het om betaald werk ging”, voegt Maxime Loose er nog aan toe.

“Als je het opentrekt naar alle vrijwilligers in om het even welke organisatie kom je aan 100.000 tot 150.000 voltijdse krachten per jaar. Niet te onderschatten dus.”

(katrien.stragier@jobat.be)