De mythe van de 40-urenweek

"Als het verplicht aantal werkuren opgedreven wordt, daalt het aantal uren dat mensen écht werken" (Frederik Anseel, professor organisatiepsychologie Universiteit Gent en hoofd onderzoeksgroep VIGOR)

"Ook u was vorige week natuurlijk laaiend enthousiast over de begroting. Ik geloof dat ik niemand oneer aandoe door te stellen dat de begroting niet uitblonk in durf of langetermijn visie. In de communicatie lag de nadruk vooral op welke verschrikkelijke rampen ons bespaard gebleven zijn. Eén van die rampscenario's was een terugkeer naar de 40-uren week. Eén werkgever vatte de idee handig samen: ‘Twee uur per week langer werken voor hetzelfde loon, ofwel per dag 20 minuutjes langer de handen uit de mouwen steken, zou een belangrijke stap zijn om de loonkostenhandicap terug te dringen.’ Let op het verkleinwoord."

"Men gaat ervan uit dat er een één-op-één verhouding is tussen het aantal uren dat men werkt en de productie die dat oplevert. Rationeel-economisch lijkt het steek te houden, maar het getuigt van weinig psychologisch inzicht. Als het verplicht aantal werkuren opgedreven wordt, daalt het aantal uren dat mensen écht werken."

"Er zijn in de geschiedenis twee momenten terug te vinden met drastische wijzigingen in werkuren. Tijdens WOII wilde de Britse regering de oorlogsproductie een boost geven. Gesteund door het patriottisme bij de arbeiders, besloot men om de werkweek in een aantal wapenfabrieken op te trekken van 56 naar 69 uur. Na een tijdje zakte de productie echter tot 12 procent onder het beginniveau. In die 69-uren werkweek werden er uiteindelijk maar 51 uren gewerkt, terwijl er bij de 56-uren werkweek in realiteit 53 uren gewerkt werden."

"Het tweede interessante geval betreft de Great Depression in de VS van de jaren ’30. Om te overleven tijdens de crisis maar toch geen werknemers te moeten ontslaan, verkortten een aantal bedrijven drastisch de werkweek. Ze stelden echter vast dat de productie niet evenredig daalde. Zo zag één fabriek dat een verkorting van 9 uur eigenlijk slechts leidde tot een daling van 5 gewerkte uren. Mensen streven zelf een evenwicht na in het aantal uur dat ze werken."

"Belgen werken misschien niet overdreven veel uren, maar zijn in die uren wel héél productief. Het opdrijven van het aantal werkuren zou wel eens kunnen leiden tot een daling van die productiviteit."

"Het echte probleem is dat we in onze kennismaatschappij werk blijven uitdrukken in uren arbeid. Tijd is zowat het slechtst mogelijke criterium om werk te meten. Het aantal uur dat iemand aanwezig is op het werk, zegt niets over de kwaliteit van het werk, over efficiëntie, over innovatie, over ongevallen, over klantvriendelijkheid. Tijdcontrole is een kwalijke erfenis uit de tweede industriële revolutie waardoor ons economisch ideaalbeeld nog steeds een job van 9 tot 5 is. Daar moeten we stilaan vanaf. ‘Working nine to five. What a way to make a living.’"

(fa)