De 3-daagse werkweek: een haalbaar initiatief?

“Een kortere week zou voor velen een ideale oplossing zijn, op voorwaarde dat bedrijven voldoende verbeelding hebben om het systeem efficiënt in te voeren.” - Michael Skapinker, columnist Financial Times

Voor Slim zou die kortere werkweek een oplossing zijn voor zowel werknemers, bedrijven als samenleving.

Minder dagen werken, maar extra jaren

Carlos Slim, topman van de Mexicaanse telecom-operator America Movil, zegt dat het voor werknemers niet langer zinvol is om als vijftiger of zestiger op pensioen te gaan op een ogenblik dat ze nog een derde van hun leven voor zich hebben.

De Mexicaanse ondernemer stelt dat mensen in de toekomst zullen moeten doorwerken tot ze zeventig of vijfenzeventig jaar zijn, maar daarbij moeten kunnen kiezen voor een werkweek van drie dagen, desnoods met elf werkuren per dag.

Michael Skapinker, columnist van de Britse krant Financial Times, is alvast voorstander.

“Een kortere week zou voor velen een ideale oplossing zijn, op voorwaarde dat bedrijven voldoende verbeelding hebben om het systeem efficiënt in te voeren.”

“Een vijfdaagse werkweek lijkt normaal, want de meeste mensen hebben nooit iets anders gekend,” zegt Michael Skapinker. “In grote delen van de wereld zijn zaterdag en zondag vrije dagen. Maar ouderen weten nog dat er ooit ook op zaterdagochtend gewerkt moest worden.”

Meer ontspanning

"Met drie werkdagen per week zou er meer tijd vrijkomen voor ontspanning en levenskwaliteit. Een periode van vier vrije dagen per week zou bovendien een belangrijke injectie kunnen betekenen voor de bestedingen in entertainment.”

Ook carrièrecoach Katrin Van de Water vindt de 3-daagse werkweek een goed idee. “Ik ben ervan overtuigd dat meer flexibiliteit een win-win kan zijn voor werknemer en werkgever.”

“Minder werken heeft volgens mij een effect op het geluk van mensen. Ze houden tijd over voor hun gezin, gezondheid, sociale contacten, persoonlijke ontwikkeling, kunnen eventueel in bijberoep iets totaal anders doen, vrijwilligerswerk doen... Kortom, er komt veel meer ruimte om werk en lifestyle te combineren. Mensen hebben ruimte om zich de vragen te stellen: wie ben ik?, wie wil ik zijn?, hoe wil ik leven? en daar invulling aan te geven.”

Minder burn-outs

“Volgens mij gaat er hierdoor minder ziekteverzuim zijn en komt dit de productiviteit ten goede. Ook het aantal burn-outs en bore-outs zal dalen. Het past perfect in het plaatje van het Nieuwe werken. Dit vraagt wel een mentaliteitswijziging: werk zal anders georganiseerd moeten worden, zodat zaken kunnen doorlopen als de werknemer er niet is. Dit vraagt om veel meer in systemen en processen te denken, zodat back-up gegarandeerd is.”

Voor meer of minder loon?

“Slim suggereert dat de werknemers voor de driedaagse week hetzelfde salaris zouden ontvangen als fulltime collega’s. Dat lijkt me dan weer niet haalbaar voor een werkgever. Vrijheid heeft een prijs, de werknemer krijgt die en dan dient de werkgever dit niet te financieren, want dat is onhaalbaar.”

“In het telecombedrijf Telmex van Carlos Slim krijgen werknemers op pensioengerechtigde leeftijd de kans om met behoud van salaris over te schakelen op een vierdaagse werkweek,” zegt Skapinker, columnist van de Britse krant Financial Times. “Veel werknemers zullen echter voorstander zijn van een kortere werkweek tegen een verlaagd loon, zonder dat de prestaties moeten worden opgedreven tot elf uur per dag, zoals Slim voorstelt."

"Voor bedrijven kan een kortere werkweek een middel zijn om waardevolle expertise in huis te houden, maar toch besparingen op de loonkost te realiseren. De praktijk leert dat werknemers met kortere werkweken zich meer op hun opdracht kunnen focussen en zich beter organiseren."

Levenswijze veranderd

"Om de voordelen van het systeem te kunnen benutten, is echter een verandering in het managementdenken nodig. Daarbij moet men beseffen dat op dit ogenblik een groot gedeelte van de werktijd in de kantoren wordt verspild. Bovendien moeten werknemers geëvalueerd worden op productiviteit in plaats van op aanwezigheid.”

“Managers moeten echter vooral beseffen dat de levenswijze van de mens is veranderd,” stipt Skapinker nog aan. “Mensen leven langer in goede gezondheid en kijken ook anders aan tegen hun professionele carrière. Daarmee moet rekening worden gehouden. Het idee van Carlos Slim past perfect in de huidige maatschappelijke tendensen.”

Wettelijk bezwaren in België

Maar is het realistisch dat een 3-daagse werkweek in België wordt ingevoerd? Er zijn alvast wettelijke barrières. Op 3 dagen 38 uur werken, kan wettelijk gezien niet in ons land. “Werknemers mogen maximaal 9 uur per dag werken”, aldus Koen Magerman, senior consultant van het kenniscentrum van SD Worx. “Met 3 dagen van 9 uur kom je dus niet aan een voltijdse tewerkstelling (meestal 38 uur).” Wie meer werkt dan 9 uur per dag komt in het systeem van overuren terecht. Bij wet zijn overuren eigenlijk verboden. Er kan een uitzondering toegestaan worden, maar die overuren moeten ook extra betaald worden. “Maar systematisch dagelijks meer dan 9 uur werken is in België niet mogelijk”, besluit Koen Magerman.

Twee dagen 11 of 12 uur werken kan soms wel in de industrie. “Daarvoor moet een specifieke procedure gevolgd worden (een cao bijvoorbeeld), en het kan alleen als het technisch vereist is. Een klassiek voorbeeld is een volcontinu systeem in een hoogoven, die kan je moeilijk stilleggen”, vertelt Magerman.

Met 3 dagen 8 of 9 uur te werken, zit je in het deeltijds systeem, en is er uiteraard loonverlies. Dat zal nooit structureel ingevoerd worden.

Resultaatsverbintenis in plaats van uren tellen

Los van de wettelijke bezwaren, sluit de 3-daagse werkweek volgens SD Worx ook niet aan bij de richting die we uitgaan. “Het is een heel traditioneel voorstel. Het draait nog altijd rond het aantal uren dat werknemers moeten presteren, maar dan op minder dagen”, zegt Sven De Cremer, die bij SD Worx werkt rond de duurzame loopbaan. “We zullen steeds meer evolueren naar het Nieuwe werken, en dat draait rond een resultaatsverbintenis, niet rond het aantal uren dat gewerkt wordt. Je gaat als individuele werknemer een engagement aan met je werkgever: je moet een bepaald resultaat of meerwaarde halen, x aantal dossiers afwerken, een bepaalde hoeveelheid sales binnenbrengen, … Waar en wanneer je dat doet, maakt niet uit. Werk je 6 dagen enkel ’s morgens, of werk je deze week 4 dagen heel hard en de volgende week nine to five omdat je als gescheiden ouder dan de kinderen hebt. Dat is het Nieuwe werken waar we naar evolueren.”

Maar veel bedrijven (en ook werknemers) zijn hier nog niet klaar voor. “Dat vergt een zekere maturiteit in de organisatie, bij de leidinggevende en bij de werknemer zelf. De targets en de grens werk-privé moeten in wederzijdse verstandhouding vastgelegd worden. Je moet in dat systeem als werknemer kunnen zeggen tegen je baas: ‘Deze telefoon of mail doe ik morgen, vandaag heb ik hard genoeg gewerkt, ik wil nu bij mijn kinderen zijn of gaan sporten’. Want het kan niet de bedoeling zijn dat je altijd aan het werk of beschikbaar bent.”

De 3-daagse werkweek is geen model van de toekomst, aldus SD Worx. “Dit blijft in het urensysteem zitten. Terwijl we net evolueren naar een contract waar voor elke individuele werknemer een resultaatsverbintenis gekoppeld wordt aan een bepaald loon. Kan jij dat als werknemer op minder uren, fijn voor jou, daar zal niemand je op aanspreken”, besluit De Cremer.

(mr)