Collega's doen niets tegen pesten op het werk

Bij pesten op het werk zijn er drie partijen: het slachtoffer, de pester en de omstanders. Roelie Mulder, promovendus aan de Open Universiteit in Nederland, deed onderzoek naar die laatste partij: de omstanders. Ze keek vooral naar de emoties van omstanders als die pestgedrag zien en welk effect dit heeft op hun bereidheid te helpen.

Boosheid en angst bij collega’s

Als omstanders niet helpen, blijkt dat vaak te komen door boosheid of door angst. Boosheid omdat ze de schuld van het pesten bij het slachtoffer leggen. Angst omdat ze bang zijn vervolgens zelf gepest te worden.

Slachtoffers kunnen op verschillende manieren omgaan met pesten: ze kunnen assertief reageren en het probleem aanpakken, of ze kunnen vermijdend reageren. Mulder stelt vast dat omstanders het assertieve slachtoffer beter beoordelen dan het vermijdende slachtoffer. Maar dat leidt niet tot meer bereidheid om het slachtoffer te helpen. Ze denken namelijk dat het assertieve slachtoffer de situatie zelf wel aan kan en doen dus niets.

Als een slachtoffer vermijdend reageert, houden de omstanders het slachtoffer meer verantwoordelijk voor het voortduren van het pesten en zijn daarom ook minder geneigd tot helpen: het ‘eigen schuld, dikke bult’-mechanisme. Dit mechanisme wordt in meerdere experimenten van Mulder zichtbaar.

“Eigen schuld, dikke bult”

Naarmate het pesten meer wordt gezien als ‘eigen schuld’, hebben vrouwelijke omstanders minder medelijden en zijn ze bozer. Mannelijke omstanders zijn vooral bozer. Het resultaat is dat zowel mannen als vrouwen minder geneigd zijn te helpen.

Een ander aspect dat speelt bij pesten, is het zogenaamde associatief stigma. Omstanders zijn bang om de kant van het slachtoffer te kiezen omdat zij dan op één lijn gesteld zouden kunnen worden met het slachtoffer. Naarmate het associatief stigma meer speelt, zien we zowel bij vrouwen als mannen meer angst, en de mannen zijn ook bozer. Ook dat leidt tot minder neiging tot helpen. De machtspositie van het slachtoffer had geen invloed op het gedrag van de omstanders.

Ook de collega’s begeleiden

De kosten van pesten op het werk zijn substantieel en de gevolgen voor de slachtoffers destructief. Mulder adviseert dan ook dat er meer aandacht moet komen voor dit, meestal onbewuste, ‘eigen schuld, dikke bult’-mechanisme. Als omstanders zich bewust zijn van hun boosheid of hun angst, en de gevolgen ervan voor het slachtoffer, zijn ze misschien in staat om eroverheen te stappen en toch in te grijpen.

“Dat die boosheid en angst leiden tot niets doen, is misschien begrijpelijk, maar niemand verdient het gepest te worden”, zegt onderzoekster Roelie Mulder. Ze pleit er ook voor dat organisaties er beter op toezien dat collega’s zich veilig genoeg voelen om een slachtoffer te helpen. Bijvoorbeeld door de hulp van een vertrouwenspersoon ook aan de collega’s aan te bieden.

Pesters op het werk: red een collega of jezelf in 6 stappen

“De sleutel tot het aanpakken van een volwassen pester is iemand aanspreken die je kan helpen, zoals een leidinggevende. Maar, het is daarbij cruciaal om het bij de feiten te houden, in plaats van je emoties. Het is ook belangrijk om sterk te blijven waar je pester bij is”, aldus Jill Brooke, expert in pesten onder volwassenen en auteur van het boek ‘The Need to Say No: How to Be Bullish and Not Bullied’ over hoe je jezelf opstelt en pesters aanpakt. Op assertief.nl staat heel wat info in verband met assertiviteit en pesten op de werkvloer.

6 tips om met pesten om te gaan

1. Erken dat je te maken hebt met pesten

“Geef het beestje aan naam en verwijt jezelf niets”, is het eerste wat je doet volgens psycholoog Gary Namie.

Het kan goed zijn dat je je heel lang niet bewust bent geweest van het feit dat je met pesten te maken had, omdat het nu eenmaal absurd is dat dit onder volwassenen nog gebeurt. Maar het gebeurt, en het is maar beter om te weten wanneer het jou (of een collega) overkomt en te erkennen dat je (of die ander) in de problemen zit.

2. Spreek je uit

“Stilte is een geluid”, zegt pestexpert Jill Brooke. Wat ze daarmee wil zeggen: dat je ook iets zegt door niets te zeggen. Je zegt dat de pester zijn gang kan gaan en dat daar niets mis mee is.

Maar zo ga je niets aan de situatie veranderen. “Als je je niet hardop uitspreekt over het pesten, dan krijg je nooit de uitkomst die je wil.”

3. Hou het bij feiten, niet bij emoties

Wanneer je je uitspreekt, spreek dan over de feiten. Hou zo nodig een schriftje bij om exact te kunnen aanhalen wat de pester wanneer gezegd of gedaan heeft. Dat is heel handig wanneer je je meldt bij een leidinggevende, een vriend of een collega.

Zeker wanneer er eventueel juridische of beleidstechnische stappen worden ondernomen, zijn (gedocumenteerde) feiten erg belangrijk.

Door het zakelijk en feitelijk te houden, maak je het jezelf misschien ook makkelijker om het pesten te rapporteren. Je komt niet ‘zeuren’ of ‘janken’, maar iets aan de kaak stellen.

4. Krijg meer mensen aan jouw kant

“De sociale uitsluiting is wat pesten zo verwoestend maakt”, zegt psycholoog Namie.

Zorg daarom dat je niet alleen staat. Misschien ken je nog andere slachtoffers van je pester, of van een andere pester. Ook vriendschappelijke collega’s of collega’s die gewoon tegen pesten zijn, kan je wel aan jouw kant gebruiken. Zo sta je sterker, en niet meer alleen. Zowel wanneer je zelf gepest wordt als wanneer het bij iemand anders op de werkvloer gebeurt.

Bovendien dwing je je werkgever zo om met de kwestie om te gaan en is de kans kleiner dat het hele incident vergeten wordt zonder maatregelen. Pleit samen voor een anti-pestbeleid, hoe treurig het ook is dat dit nodig is, het helpt om slachtoffers in de toekomst te voorkomen en pesters voor eens en altijd aan te pakken.

5. Ga naar je leidinggevende of personeelschef

Denk je zelf geviseerd te worden door op te komen voor je gepeste collega, ga dan naar je leidinggevende of de personeelschef. Zij zijn verantwoordelijk voor de preventie van pestgedrag op het werk. Je kan ook je gepeste collega doorverwijzen naar de vertrouwenspersoon of preventieadviseur.

6. Blijf kalm en zelfverzekerd, als een stierentemmer

Pesters ruiken angst. Daar moet het nu mee gedaan zijn. Stop met bang zijn, stop met jezelf de schuld geven en stop degene die wél schuld treft: tem die stier.

(mr)