Burn-out anders bekeken

Tijd voor een aantal wist-je-datjes die het mogelijk maken om burn-out anders te bekijken.

Elke tijd zijn eigen ziekte

De Duitse literatuurwetenschapper Anna Katharina Schaffner onderzocht mentale uitputting door de eeuwen heen. En wat blijkt? Niet enkel de moderne mens holt achter de feiten aan, zelfs de oude Grieken konden hun tijd niet bijbenen en raakten uitgeput onder de noemer melancholia ofte zwartgalligheid. Het mag dan ook niet verbazen dat het woord mindset vandaag een rol speelt in het genezingsproces van burn-out.

Enkele eeuwen later kon men lijden aan acedia, een vorm van spirituele uitputting. Burn-out brengt een vraag rond zingeving met zich mee, en ook in dit voorbeeld zien we de link naar ons verleden. Acedia werd gezien als een gebrek aan doorzettingsvermogen en met die wetenschap mag het dan ook niet verbazen dat je wel eens een stem hoort opgaan dat een burn-outter gewoon meer op de tanden moet bijten. Jammer want misschien vraagt burn-out wel net het tegenovergestelde?

In haar boek ‘Exhaustion, a history’ schrijft Schaffner hoe elke tijd zijn eigen vorm van uitputting, lethargie en somberte kende. Eind 19e eeuw bijvoorbeeld had je neurasthenie of “zenuwzwakte”. Noem het gerust een burn-out avant la lettre en het mag dan ook niet verbazen dat huisartsen deze term vandaag nog vaak gebruiken voor overspanning. Vooral intelligente, creatieve mensen werden slachtoffer van neurasthenie en artsen van die tijd legden de oorzaak bij de vele moderne ontwikkelingen zoals de telegraaf, de trein en het leven in de stad.

Doorheen de eeuwen heen, veranderde de naam van het onheil en werd de oorzaak steeds elders gezocht (intern of extern; sociaal, psychologisch, religieus of fysiologisch) en werden er verschillende remedies aangereikt (gaande van verandering van dieet over harder bidden tot ontspanning). Een constante blijft echter voortdurend aanwezig: angst voor verandering. Bij elke vorm van uitputting vind je een blik van nostalgie tegenover het verleden en een bril van scepsis ten opzichte van het heden.

Persoonlijk of maatschappelijk probleem? Een kwestie van taal

Burn-out mag dan een oud zeer blijken te zijn, is het nu eigenlijk een persoonlijk of een maatschappelijk probleem? Het antwoord verschuilt zich in de woorden die een samenleving kiest. In Engeland en de VS bijvoorbeeld gaat het niet over “burn-out”, maar over “stress” en op slag wordt het vooral gezien als een probleem én de verantwoordelijkheid van het individu. Als je last hebt van stress, moet je daar zelf aan durven werken door je veerkracht te verhogen, je weerbaarheid te versterken en je incasseringsvermogen te vergroten. Je moet aan de slag durven gaan met stresshanteringstechnieken, gezond eten en collectief aan de meditatieve yoga om je beter te voelen.

In ons land, net als in Duitsland trouwens, is het welzijn van de werkende bevolking een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Door er bijvoorbeeld wetten rond uit te schrijven en het woord burn-out in de mond te nemen overstijgt het fenomeen de individuele verantwoordelijkheid. Zoals beschreven was acedia, een burn-out avant la lettre, ooit voorbehouden aan een intellectuele elite terwijl vandaag iedereen opgebrand kan raken. Vanuit sociologisch standpunt wordt burn-out dan ook vaak bestempeld als een ziekte die het gevolg is van neoliberalisme waarbij consumentisme en moordende concurrentie de werknemer zelfs tot wegwerpartikel zou hebben gemaakt. Het spreekt voor zich dat bij dit soort taalgebruik, van stress met bijhorende persoonlijke verantwoordelijkheid geen sprake is, maar dat de keuze voor “burn-out” als term een maatschappelijk debat op gang trekt.

De grootste risicogroep

En zijn we dan echt allemaal potentieel slachtoffer van een burn-out? Volgens Zwitsers onderzoek kunnen we ons allen in de risicozone bevinden, maar vooral bij de combinatie van twee eigenschappen, verhogen we de risicofactor.

Dr Jochen Menges, verbonden aan de universiteit van Zurich en aan de Cambridge Business School, stelde vast hoe mensen zich vandaag gemakkelijk vastrijden in de versnellingsval wanneer ze sterk geëngageerd zijn en – misschien wel net daardoor – gebukt gaan onder stress.

Typische patronen die hierbij optreden zijn overloading (een ellenlange takenlijst), multiloading (als multipotential is de betrokken medewerker actief op ontzettend veel verschillende vlakken) en perptual loading (het werk raakt nooit gedaan). Dankzij de moderne technologie blijft deze betrokken medewerker doorgaan tot op het punt dat lichaam en geest niet meer kunnen en opgebrand geraken.

Burn-out: meer dan enkel mentale uitputting?

Griet Deca, Chief Happiness van Tryangle, kwam zichzelf stevig tegen in het begin van de eenentwintigste eeuw. Als jongafgestudeerde zette ze haar tanden stevig in haar carrière en luisterde naar alles en iedereen behalve naar haar eigen lichaam. De eerste jaren van haar loopbaan brachten geen vakantie, vrije tijd of ontspanning en het mag dan ook niet verbazen dat na lange jaren het lichaam van deze workaholic tijdens haar allereerste reis uit haar arbeidend bestaan besliste de stress-signalen zo duidelijk te maken dat ontkenning geen optie meer was. Stress was nog geen issue in die tijd en burn-out was nog geen hot topic in de media toen Griets voet faliekant blokkeerde. Oh ironie van het lot: de diagnose luidde “stressfracturen” ofwel “vermoeidheidsbreukjes”, een term die we danken aan het leger van Napoleon dat vaak zo lang marcheerde tot de soldaten zo oververmoeid raakten dat er kleine breuken ontstonden in de botten van hun voeten of onderbenen.

• Lees ook: Eerste hulp bij burn-out: een praktische gids (e-gids)

Vandaag staat burn-out te boek als een psycho-sociale aandoening, maar het mag duidelijk zijn dat deze energiestoornis zich ook fysiek laat voelen. Sterker nog: de eerste symptomen zijn vaak fysieke klachten en als die bewust erkend en aangepakt worden, hoeft het niet tot een heuse burn-out met bijhorende afwezigheid te komen. Het kan dan ook alleen maar helpen om burn-out anders te bekijken zodat het stigma en bijhorende schaamte kunnen plaats ruimen voor bewustwording, acceptatie en het milde besef dat we als kind van onze tijd moeten durven werk maken van ons eigen en elkaars welzijn. Een gedeelde verantwoordelijkheid die de relatie tussen werkgever en medewerker overstijgt en zo de volledige maatschappij te betrekken.

Herkenbaar? Hoog tijd om die ongezonde stress aan te pakken! De eerste stap zet je door het gratis e-book te downloaden met 11 tips om gezonde stress de baas te blijven.

(gd) - Bron: Tryangle