“De voormalige toplui van VW vonden hun auto’s belangrijker dan hun personeel.”

‘Het grootste business-schandaal van deze eeuw’, zo omschrijft journalist Jack Ewing met enig gevoel voor dramatiek de situatie bij Volkswagen. Twee jaar geleden raakte bekend dat het respectabele Duitse bedrijf had gefraudeerd met de uitstootgegevens van miljoenen auto’s.

Enkele studenten van de West Virginia University kwamen het gesjoemel eerder toevallig op het spoor. Door middel van speciale software in de wagens, die de uitstoot aanpaste naargelang de wagen in labo-omgeving stond dan wel op de openbare weg reed, bleken de dieselwagens veel minder milieuvriendelijk dan VW altijd had beweerd.

Seksclubs

Het boek van Jack Ewing is een momentopname, want tegen toplui van VW loopt in de Verenigde Staten nog altijd een proces. Toch is ‘Het dieselschandaal’ met 464 pagina’s een behoorlijk lijvig werk. Het vertelt de ontstaansgeschiedenis van het bedrijf, opgericht op vraag van Adolf Hitler. Het behandelt de opmerkelijke opmars, met onder andere de bekende Volkswagen Kever als cultwagen. Maar ook de eerste bedrijfsschandalen, waarbij bijvoorbeeld vakbondsmedewerkers op kosten van VW werden meegenomen naar seksclubs.

Dit alles kon de voorbije decennia de ambitie van VW niet temperen. Maar het schandaal rond de sjoemelsoftware deed dat wel. Het ontstaan ervan en de afloop, waaronder de confrontatie met het Amerikaanse rechtssysteem, vormt de rode draad in het boek.

Fysiek geweld

De kiem van de zaak ligt in 2007, toen VW de ambitie oplegde om binnen de tien jaar van een verkoop van zes miljoen voertuigen naar tien miljoen te groeien. Dieselwagens speelden in dit plan een cruciale rol. Maar om dit doel te realiseren, en dus concurrenten GM en Toyota te passeren, kon het bedrijf niet om de Amerikaanse markt heen. Helaas was de dieselmotor van VW niet aangepast, mede doordat in de VS strengere en striktere normen gelden. “Volkswagen zou later in gerechtelijke documenten erkennen dat zijn specialisten niet in staat waren om de tegenstrijdige doelen van een zuinige motor en een verantwoorde uitstoot binnen beschikbare tijd en budget in overeenstemming te brengen”, schrijft Ewing.

Ontslagen

Toen in september 2015 het schandaal uitbrak, had Winterkorn enkele dagen nodig om te besluiten om een stap opzij te zetten als voorzitter. Tot op de dag van vandaag ontkent hij iets van de sjoemelsoftware te hebben geweten, al durft Ewing dit – mede door Winterkorns grote interesse in autotechniek – danig te betwijfelen. Winterkorn werd opgevolgd door VW-veteraan Matthias Müller. Die gaf intussen aan komaf te willen maken met het archaïsch managementsysteem. Hij beloofde om de organisatie te decentraliseren.

Pittig detail is ten slotte, volgens de auteur, dat zustermerk Audi al jaren geleden een beroep deed op gelijkaardige software om de emissieregels te omzeilen. Volkswagen was dus niet aan zijn proefstuk toe. Volgens Ewing beschouwden de VW-technici die sjoemelsoftware aanvankelijk eerder als een tijdelijke noodoplossing tot er een betere oplossing kwam. “Maar voor zover bekend, heeft niemand van de technici toen de middelen gekregen om de emissieproblemen definitief op te lossen. De beloning bestond erin dat ze niet werden ontslagen.”

(wv) 

Jack Ewing, Het dieselschandaal - de schokkende waarheid achter de Volkswagenfraude, Xander Uitgevers 464 pagina’s, ISBN: 9789401605465 

Volgens de auteur ligt de oorzaak van het schandaal bij de druk van de aandeelhouder, maar ook bij een bedenkelijk HR-beleid. Bestuursvoorzitters Ferdinand Piëch en later Martin Winterkorn duldden weinig of geen tegenspraak in hun bedrijf, waar werknemers en overheid nochtans goed zijn vertegenwoordigd. Volgens Ewing vonden ze de technische prestaties van hun auto’s belangrijker dan hun personeel. “Beiden heersten op basis van angst”, stelt hij. Vooral Winterkorn, als opvolger van Piëch, had aan subtiliteiten een broertje dood. “Als hij ontevreden was, en dat gebeurde nogal eens, gaf hij luidruchtig blijk van zijn gevoelens, waarbij hij soms zelfs fysiek geweld gebruikte.” 25 augustus 2017