BESIX: lean management in de bouwsector

“Het zijn de mensen op het terrein zelf die ons komen vragen hoe ze het lean-concept kunnen toepassen op hun werf.” (Pedro Da Guia, lean-verantwoordelijke bij het Methods and Planning Department van BESIX)

De ‘lean’-methode (letterlijk: ‘afgeslankt’) ontstond in de industriesector bij autoconstructeur Toyota met zijn TPS (Toyota Production System)-productiemethodes. Ze werd overgebracht naar en aangepast voor de bouwsector door de Massachussetts Institute of Technnology (MIT) in de jaren ‘80. Sindsdien wordt het systeem toegepast in tal van sectoren. Zo ontstond in de jaren ‘90 in de Verenigde Staten het Lean Construction Institute (LCI), dat de methode nog meer bekendheid gaf.

De lean-principes

Formeel richt de lean-methode zich op wat waarde heeft voor de klant en op het beperken van verspilling tijdens het productieproces. Dat gebeurt met behulp van collaborative software voor projectbeheer en moet gezien worden binnen een systematisch en streng proces van voortdurende verbetering. “De doelstelling is om eerst te bepalen wat waarde heeft voor de klant, om zo het productieproces voortdurend te optimaliseren. Alles wat niet noodzakelijk of overbodig is wordt daarbij geëlimineerd. Op die manier kunnen we een product afleveren dat voldoet aan de verwachtingen, terwijl we de uitvoering van onze projecten optimaliseren”, vat Pedro Da Guia samen, lean-verantwoordelijke bij het Methods and Planning Department van BESIX.

Specifiek voor de bouwsector is dat “55 tot 65 procent van het werk dat wordt uitgevoerd op de werf geen rechtstreekse toegevoegde waarde heeft voor de klant. Het gaat met name om de verplaatsingen van arbeiders, materiaaltransporten, diverse werkonderbrekingen, … Uiteindelijk is maar 5 à 10 procent van het werk effectief of productief, en wordt het dus gevaloriseerd door de klant. De andere activiteiten (30 tot 35 procent) zijn een aanvulling hierop.” Als je weet dat zowat de helft van de bouwwerven niet kan worden opgeleverd op de voorziene datum, wordt de noodzaak van een gestructureerde en methodische aanpak des te duidelijker.

In de praktijk gaat lean construction uit van twee basisprincipes: een project beheren als een productiesysteem, waarbij je elke fase controleert en de verliezen beperkt, en waken over het ontwerp van en de aanpassingen aan dat productiesysteem, rekening houdend met alle belanghebbenden.

Toepassing bij BESIX

"De lean construction-methode werd bij BESIX voor het eerst op een meer gestructureerde manier toegepast bij de bouw van het Melun ziekenhuis in Frankrijk (meer dan 500 bedden, een investering van 200 miljoen euro, nvdr). We introduceerden de manier van werken na de start van de ruwbouwwerken”, legt Pedro Da Giua uit. “Vanaf het moment dat lean construction werd toegepast, stelden we meteen vast dat de efficiëntie en het rendement van het werk verbeterde. En toen we tijdelijk de lean-sessies beperkten, zagen we dat we op die vlakken opnieuw slechter scoorden. Sindsdien werken we efficiënter en beter georganiseerd op een werf, is de werf properder. De sfeer is ook minder gespannen en er zijn opvallend minder ongevallen. Bovendien zien we dat mensen meer verantwoordelijkheid voelen over hun werk en gemotiveerder zijn, en dat problemen vaker ter plaatse opgelost worden in plaats van op kantoor.”

Sindsdien lanceerde BESIX andere lean-managementprojecten in andere landen, waaronder België, meer bepaald twee werven in samenwerking met Jacques Delens in Mont-Saint-Guibert en Anderlecht. “Een van de uitdagingen van lean construction is dat het een andere werkwijze introduceert dan de klassieke, conflictueuze methode. De traditionele manier van werken is eerder hiërarchisch. Is er een conflict, dan wordt het probleem vaak hogerop opgelost, terwijl de lean- methode zich richt op samenwerking, waarbij iedereen betrokken wordt. We proberen van onze onderaannemers en onze teams (arbeiders, technici of ingenieurs) dus echte partners te maken die we aanmoedigen om op een interactieve manier samen te werken aan projecten binnen de organisatie”, vervolgt Pedro Da Guia. En hij voegt er nog aan toe dat de nieuwe werkwijze vooral bij jonge mensen in de smaak valt. “Ze voelen meer voor een sfeer van samenwerking dan voor een top-down managementstructuur.”

Uitdagingen

"Die nieuwe benadering vraagt echter om een nieuwe manier van werken. Vandaar het belang van verandermanagement” merkt Pedro Da Guia nog op. “Toch zien de betrokken partijen er vrij snel het voordeel van in, zodat we hen gemakkelijk kunnen overtuigen en hun vertrouwen krijgen. Het zijn de mensen op het terrein zelf die ons komen vragen hoe ze het lean-concept kunnen toepassen op hun werf.”

“De andere grote uitdaging van lean management heeft te maken met het voorbereidende werk, de noodzaak van de best mogelijke voorbereiding, iets wat bij de ene werf al wat meer tijd in beslag neemt dan bij een andere. Het gaat dan vooral om de coördinatie van de verschillende ontwerpfases, de logistiek en de aankopen”, zegt Pedro Da Guia.

Aanvankelijk deed BESIX een beroep op consultants om hen te helpen het lean construction-principe te implementeren. “Maar op korte termijn willen we intern een competentiecentrum rond lean management oprichten. Op dit moment leiden we medewerkers op die de methodologie zullen helpen toepassen op het terrein. Ze zullen ook alle best practices inzake kennismanagement verzamelen en centraliseren, zodat alle werven daar een beroep op kunnen doen.”

Tegelijk waarschuwt Pedro Da Guia voor een methodologie die al te strikt wordt toegepast. “Het is onze ambitie om onze eigen lean-benadering toe te passen bij BESIX.” Als lean-pionier in ons land, hoopt BESIX dat België het voorbeeld van Groot-Brittannië zal volgen, waar bepaalde opdrachtgevers van openbare projecten lean construction nu al als een soort kwaliteitscertificaat beschouwen, vergelijkbaar met de ISO-norm. “Lean is een reis, geen bestemming”, besluit Pedro Da Guia.

(wv)