1 leidinggevende voor 4.300 werknemers: het kan!

"Onze teams weten zelf het best naar wie ze op zoek zijn, dus ook voor de rekrutering zijn ze zelf verantwoordelijk. In plaats van één hr-afdeling hebben wij 4.300 medewerkers die zich bezighouden met werving en selectie" (Jos De Blok, directeur Buurtzorg Nederland)

Hoe leid je een organisatie met 4.300 werknemers in goede banen zonder leidinggevenden?

Jos De Blok: 'Eigenlijk is dat helemaal niet zo ingewikkeld. In de jaren tachtig was het nog volstrekt normaal dat verpleegkundigen gewoon onder elkaar afspraken wie er wat wanneer zou doen. Ondertussen zijn er veel technische hulpmiddelen bijgekomen. We hebben alle informatie geautomatiseerd, waardoor onze medewerkers iedere dag kunnen inloggen via het internet om de planning te raadplegen.'

'Natuurlijk zijn er binnen de verschillende teams wel bepaalde rollen, maar het team beslist zelf wie die rollen op zich neemt. Zo is er bijvoorbeeld iemand verantwoordelijk voor het aannemen van nieuwe patiënten terwijl iemand anders erop let dat de planning waterdicht is en nog iemand anders voorzitter is van het wekelijkse teamoverleg. Dat regelen ze allemaal zelf.'

Dan moet er natuurlijk wel een consensus zijn. Loop je niet het risico dat er conflicten ontstaan als er geen leidinggevende is om knopen door te hakken?

'Overal waar mensen samenwerken, is er kans op conflicten. Dat is ook zo bij ons. Maar je kan veel maatregelen nemen om conflicten te voorkomen. Vooral communicatie is van belang. Als mensen op een open en oplossingsgerichte manier met elkaar praten, dan is de kans op conflicten al een stuk kleiner. Het is belangrijk dat je weet wat je van elkaar kan verwachten, dat je iedereen aan bod laat komen en dat je ook in de gaten houdt of iedereen tevreden blijft.'

'In een strakke, hiërarchische organisatie is er veel minder ruimte voor overleg. Daar beslist de leidinggevende. Terwijl wij ervan uitgaan dat een beslissing veel duurzamer is wanneer het een gezamenlijke beslissing van het team is.'

Mensen doen ook wel eens beroep op hun leidinggevende wanneer ze raad nodig hebben waarvoor ze bij een collega niet meteen terecht kunnen.

'De raad van een goeie collega is nochtans veel waard. Als je vraag werkgerelateerd is, dan heeft je leidinggevende vaak minder zicht op het probleem. Ons model gaat er bovendien vanuit dat onze medewerkers zich betrokken voelen bij het geluk en ongeluk van hun collega's. Als je aandacht geeft aan de ander, dan mag je ook hulp verwachten wanneer je zelf iets nodig hebt. What you give is what you get.'

'Naast de 4.300 mensen die zorg verlenen bij Buurtzorg Nederland, werken er ook 35 werknemers in onze kleine backoffice of als coach. Zij staan de teams bij wanneer dat nodig is. Wanneer medewerkers met een probleem zitten waarmee ze echt niet bij collega's terecht kunnen, dan mogen ze altijd advies vragen aan een van onze coaches.'

Er is ook geen hr-afdeling. Wie werft er nieuwe medewerkers aan?

'Onze teams weten zelf het best naar wie ze op zoek zijn, dus ook voor de rekrutering zijn ze zelf verantwoordelijk. Heel wat medewerkers hebben trouwens een uitgebreid netwerk van mensen die hetzelfde werk doen, uit hun studententijd of via vrienden. In plaats van één hr-afdeling hebben wij dus 4.300 medewerkers die zich bezighouden met werving en selectie. Dat is natuurlijk veel krachtiger. Zij hebben er zelf trouwens het meeste belang bij dat ze goede collega's hebben.'

In veel bedrijven zijn er de laatste jaren juist veel managers bijgekomen. Is dat dan nutteloos?

'Ja, wat mij betreft is dat nutteloos (lacht). Nou ja, veel hangt natuurlijk af van de structuur die je kiest. Wij hebben alleszins bewezen dat er ook een alternatieve vorm bestaat om een organisatie goed te laten werken. Er is heel veel wat mensen zelf kunnen beslissen en oplossen. Als je je afvraagt wat er nodig is om dat te ondersteunen, dan komen wij tot de conclusie dat een strak, hiërarchisch systeem met verschillende managementlagen alleen maar contraproductief werkt.'

Is iedereen tevreden over jullie manier van werken?

'We zijn in 2007 begonnen met één team en ondertussen komen er elk jaar meer dan honderd locaties bij. Het afgelopen jaar hebben we de prijs voor de beste werkgever van Nederland gewonnen, met de hoogste scores die ooit gehaald zijn. Financieel zijn we volledig gezond, er komen 150 tot 200 nieuwe medewerkers per maand bij. Als je naar al die zaken kijkt, dan denk ik zelf dat er weinig redenen zijn om ons zorgen te maken.'

(mo) 

Lees ook: Moeten er nog managers zijn?