‘Niet gaan werken is financieel interessanter’

“Doordat de uitkeringen de laatste vier jaar sneller gestegen zijn dan de lonen, is het voor 40 procent van de werklozen financieel oninteressant om te gaan werken” (Rudy Aernoudt, auteur ‘Leven zonder Job’)

De traditionele jobs met langetermijnstabiliteit bij dezelfde werkgever en met alle voordelen van ziekteverzekering en werkloosheidsuitkering tot de opbouw van het pensioen zijn een uitvinding van de negentiende eeuw die niet zijn afgestemd op deze onzekere tijden, stelt Rudy Aernoudt, professor Economie aan de Hogeschool Gent en voormalig kabinetschef economie en ondernemen.

‘De arbeidsmarkt van vandaag werkt niet: het aantal openstaande jobs wordt almaar groter en volgens het Verbond van Belgische Ondernemingen is het vinden van personeel nu al één van de grootste struikelblokken voor de groei van ondernemingen. Intussen is een enorm aantal mensen - 1,6 miljoen 25-plussers - inactief. Het gaat om mensen die zo ingezet kunnen worden om te werken, maar dat lukt niet.’

Mentale switch

De oorzaken voor deze arbeidsmarktkloof ziet Rudy Aernoudt in een mismatch op het vlak van regionaliteit (werk in bepaalde regio’s), taalproblemen, niet aangepaste kwalificaties en de loonkloof. ‘Doordat de uitkeringen de laatste vier jaar sneller gestegen zijn dan de lonen, is het voor 40 procent van de werklozen financieel oninteressant om te gaan werken. Daarnaast is er ook een diepere reden voor de kloof: mensen willen geen job met flexibiliteit en onzekerheden, maar vragen om de zekerheid van een stabiele 9-to-5-job waarin ze voor het leven benoemd worden. Dat verklaart het succes van de overheidsexamens. Maar ze beseffen niet dat economie an sich onzeker is. Als we zo verder gaan, zijn we de sociale zekerheid aan het uithollen tot die niet meer betaalbaar wordt.’

Rudy Aernoudt pleit ervoor dat de overheid persoonlijk initiatief alle kansen geeft en een omgeving creëert die jobmakers stimuleert in plaats van jobtakers. ‘Rotatie zou heel normaal moeten worden. Wie elke drie of vier jaar van werk verandert, blijft creatiever in zijn job. In de VS ligt die rotatie veel hoger dan bij ons. De Belgen blijven gemiddeld 13 à 14 jaar in dezelfde baan, wat nefast is voor de motivatie en leidt tot stagnatie. Er moet dringend meer turbulentie komen op de arbeidsmarkt. Vakbonden moeten het recht op arbeid promoten maar werken vandaag de dag activering veeleer tegen. Zo roepen ze mensen op om geen job te aanvaarden als ze er niet meer mee verdienen dan in hun vorige werk. Maar dat heeft niets meer te maken met recht op arbeid: als er werk is, zouden mensen geen beroep moeten kunnen doen op werkloosheidsuitkering.’

In zijn boek haalt Rudy Aernoudt zwaar uit naar de vakbonden die blijven strijden voor de automatische loonindexering en het maximum proberen te halen uit interprofessionele akkoorden. ‘Dat verandert de realiteit van een geglobaliseerde wereld waarin de oude jobs verdwijnen niet. De overheid betaalt de vakbonden in functie van het aantal werklozen dat door hen wordt uitbetaald . Ze zouden beter op structurele basis gefinancierd worden, zoals dat bij politieke partijen gebeurt, of op basis van het aantal werklozen dat dankzij hen aan werk geraakt.’

Rugzaksysteem

Om de beweging naar een nieuwe manier van werken in gang te zetten, wil Rudy Aernoudt een veel lagere belasting op arbeid, en moet jobmobiliteit gestimuleerd worden. Vandaag blijven immers nog veel mensen tegen hun zin op hun plek zitten omdat ze bang zijn hun pensioenrechten en anciënniteit te verliezen.

‘De sociale zekerheid moet hervormd worden zodat we niet meer denken in termen van ambtenaar, werkgever, werknemer of bediende. Ieder bouwt dan zijn eigen rechten op in een rugzaksysteem. Wie zijn werk verliest, moet op korte termijn op een gelijkwaardig inkomensniveau blijven. Dat betekent een hogere uitkering op korte termijn, die echter heel snel wordt afgebouwd en beperkt in de tijd. We zijn het enige land waar die uitkering onbeperkt is. Niet moeilijk dat veel mensen niet gemotiveerd zijn opnieuw aan de slag te gaan.’

(bvdb)