De verschillen tussen statutairen en contractuelen

Werken bij de overheid

Lijkt een carrière bij de overheid jou wel wat? Het is dan ook één van de grootste werkgevers van België én ze staan bovendien bekend als goede betalers. Toch kun je niet zomaar een carrièreswitch maken en ambtenaar worden. Overheidsfuncties zijn namelijk ingedeeld in verschillende niveaus waarbij je studies bepalen aan welke examens je kan deelnemen of voor welke functies je effectief kan solliciteren.

Heb je het juiste diploma en heb je het sollicitatieproces succesvol doorlopen, dan kun je aan de slag als statutair of contractueel personeelslid. De jobinhoud kan voor beide statuten dan wel dezelfde zijn, de arbeidsvoorwaarden zijn behoorlijk verschillend.

Statutair versus contractueel

1. De aanwerving

Wie bij de overheid wil werken, kan solliciteren bij het selectiebureau van de federale overheid Werkenvoor.be (tot voor kort ook bekend als ‘Selor’). Zowel statutairen als contractuelen volgen dezelfde uitgebreide selectieprocedure. Die zijn niet van de minste: naast het interview worden je gedragsgerichte competenties getest en is er ook nog een technische test, een redeneertest, een vaardigheidstest en een case die je mag oplossen. Iets uitgebreider dus dan bij de doorsnee vacature in de privésector.

2. De carrièremogelijkheden

De functies bij de federale overheid zijn onderverdeeld in 4 niveaus (A, B, C en D). Zowel contractuelen als statutairen kunnen doorgroeien in hun functie, al zijn sommige interne promoties voorbehouden voor statutairen die hierdoor meer kans maken op een upgrade.

3. Het loon

Beide statuten starten met hetzelfde loon en krijgen om de paar jaar een loonsverhoging volgens de gekende salarisschalen. Toch zal je als statutair ambtenaar na verloop van tijd meer verdienen dan als contractueel. Dit komt doordat statutairen sneller in een hogere salarisschaal terechtkomen dan contractuelen waardoor ze op het einde van de rit alsnog een hoger loon ontvangen.

Ambtenaar of bediende: wie verdient het meest?

4. Wat bij ziekte?

Iedereen kan zich ziek melden op het werk, ook de ambtenaar bij de overheid. Als contractueel krijg je - net als in de privé - al na een aantal dagen gewaarborgd loon een uitkering van het ziekenfonds. Statutairen daarentegen worden tijdens hun ziekteperiode gewoon doorbetaald. Pas wanneer een bepaald aantal dagen wordt overschreden, zal het statuut aangepast worden naar “disponibiliteit wegens ziekte”, met een maandelijks wachtgeld dat 60% bedraagt van de laatste activiteitswedde.

Ziekte FAQ: alles over jouw rechten en plichten

5. Werkzekerheid of niet?

In tijden van crisis is een job bij de overheid nog altijd een veilige keuze. Althans voor de statutairen: zij worden na een stage en eedaflegging vast benoemd. In de praktijk betekent dit dat een statutaire werknemer in principe safe zit tot aan het pensioen. Contractuelen krijgen dan weer een individueel arbeidscontract van bepaalde of onbepaalde duur: zij zijn dus iets minder zeker van een stabiele carrière tot aan het pensioen.

Wie vastbenoemd is, kan bovendien pas ontslagen worden na een tuchtprocedure en een aantal negatieve evaluaties. Contractuelen daarentegen kunnen door de arbeidswetgeving waaronder ze vallen relatief makkelijk ontslagen worden.

6. Het pensioen

Als het over het pensioenbedrag gaat, ben je als statutair ambtenaar het beste af. Zij krijgen na hun carrière een mooi overheidspensioen waar bij de berekening vooral de laatste 10 jaren van de carrière (= de best betaalde werkjaren dus) van tel zijn. Contractuele werknemers krijgen dan weer een (lager) werknemerspensioen dat eventueel aangevuld wordt met een aanvullend pensioen.

Pensioen: alle antwoorden op jouw vragen!

2024: het jaar van de verandering

Voor ambtenaren is 2024 alvast een kanteljaar. Zo kunnen er - op een paar uitzonderingen na (bv. voor bepaalde gezagsfuncties) - vanaf dit jaar geen nieuwe ambtenaren meer vast benoemd worden. Met deze maatregel uit het sociaal akkoord 2022-2023 wil de regering de statuten van de beide categorieën gelijkschakelen. Het onderscheid tussen statutaire en contractuele ambtenaren wordt dus een pak kleiner. Zo worden de loonverschillen grotendeels weggewerkt en zal het verschil in pensioenbedrag tussen beide statuten kleiner worden.

Ook de ontslagprocedure wordt aangepast. Voor vastbenoemde ambtenaren zijn er eerst twee negatieve evaluaties nodig met een tussentijd van zes maanden vooraleer ze ontslagen kunnen worden. Hierop is evenwel beroep mogelijk. Contractuele ambtenaren kunnen nu bij een ontslag ook beroep doen op een beroepsprocedure, al is die vooral adviserend.

Zieke contractuele ambtenaren zijn ook beter af dan vroeger: zij krijgen een gunstigere ziekteregeling waarbij ze de eerste twee maanden hun volledige loon krijgen en daarna de komende vier maanden 80% en de daaropvolgende maanden 75% van hun loon.

Ter info: voor ambtenaren die vóór 2024 al vastbenoemd waren, verandert er niks. Zij behouden dus hun huidige statuut en de bijbehorende voordelen.

Gelden deze maatregelen ook voor het onderwijs en de lokale besturen? Nee, zij hebben hun eigen statuten, al lijkt er vooral in het onderwijs wel wat te bewegen om het concept “vaste benoeming” aan te pakken. Wordt vervolgd.

Interesse in een carrière bij de overheid? Bekijk het huidige vacatureaanbod!

(fd)