Hoe reageer ik het best op pesters? 7 tips

Baas dikwijls boosdoener

De cijfers over pestgedrag op het werk blijven hoog, hoger nog dan de klachten over discriminatie, ongewenste intimiteiten of agressie. 11 procent van de werknemers zegt gepest te worden. In 64 procent van de gevallen is de leidinggevende de boosdoener, daarna volgen een of meerdere collega’s (49 procent) en derden zoals klanten of leveranciers (5 procent). Dat blijkt uit een studie van Securex, de hr-dienstverlener peilde in januari 2012 bij werknemers naar hun ervaringen in de 12 maanden ervoor. Securex combineerde hiervoor 7 verschillende benchmarkingstudies, telkens een bedrijfsonafhankelijke representatieve steekproef bij 1.015 tot 1.822 werknemers.

Veel meer dan wat plagen

“Pesten op het werk gaat veel verder dan een collega plagen. De pester wil met zijn acties bewust iemand dwarsbomen en schaden”, vertelt Nell van de Ligt, stress- en burn-outexpert. “Denk hierbij aan het doodzwijgen van iemand, overdreven geroddel of het vernederen en uitlachen van een collega.”

“Gepest worden op het werk geeft erg veel stress. Vroeg of laat kan een werknemer hierdoor ziek uitvallen. Pesten brengt schade aan: dikwijls is dit psychisch, maar soms ook fysiek. Mogelijke klachten: last van oorsuizen, een hoge spierspanning, depressiviteit of slaapproblemen.”

Ziek worden

“Pestgedrag op het werk kan het ziekteverzuim met naar schatting 50 procent doen toenemen. Aldus censor.nu, dat vraagstukken behandelt op het gebied van arbeid en verzuim. Een recente schatting in Nederland stelt dat pestgedrag op de werkvloer jaarlijks 4 miljoen extra verzuimdagen veroorzaakt”, aldus Nell van de Ligt.

“Bij pesten is er altijd sprake van een ongelijkwaardige relatie. Een persoon kan zich niet goed verweren en vormt daardoor een uitstekend doelwit voor een pester. Deze persoon vindt het moeilijk om voor zichzelf op te komen en weet niet hoe hij zich doeltreffend kan verweren. Hij (of zij) is verbaal niet zo sterk als de ander of heeft minder zelfvertrouwen.”

Vicieuze cirkel

“Het is puur een kwestie van machtsvertoon. Het slachtoffer is de zwakkere collega, die moeite heeft om zich te verweren, wat de pester de macht en aanleiding geeft om door te gaan. Het is een wisselwerking tussen beide partijen, een vicieuze cirkel, die doorbroken moet worden. Als er sprake is van een ongelijkwaardigheid in functie maakt dat het verweer en het assertief-zijn nog moeilijker.”

7 tips om pestgedrag te voorkomen, te herkennen en aan te pakken

1. Zoek niet naar eerherstel bij collega’s

Het is een bekende valkuil om bij collega’s je gelijk te proberen halen, revanche te nemen of eerherstel te zoeken. Dit leidt echter vaak tot netelige situaties voor jezelf, want mensen willen vaak niet gedwongen worden om partij te kiezen. Wees voorzichtig, want je loopt het risico dat je gemeden zal worden door collega’s die deze vervelende spanning willen ontlopen.

2. Blijf er niet alleen mee rondlopen

Onderneem meteen actie als je gepest wordt. Lees over het onderwerp. Je voelt je dan niet alleen en andermans verhaal kan je stimuleren om er wat aan te doen.

Raadpleeg iemand die kan bemiddelen in de werksituatie. Denk hierbij aan een vertrouwenspersoon, de bedrijfsarts of iemand van de vakbond. Wellicht kan het probleem bewezen worden en kan je samen naar je leidinggevende stappen. Misschien geef je de voorkeur aan een onafhankelijk iemand van bijvoorbeeld de externe hr-dienstverlener. Kijk wat voor jou van toepassing is en wat veilig aanvoelt.

Goed nieuws: 70 procent van de werknemers gaf in de studie van Securex aan met klachten over ongewenste omgangsvormen terecht te kunnen in de eigen organisatie bij hun leidinggevende of vertrouwenspersoon.

3. Laat merken dat je pester te ver gaat

De grens van pesten ligt voor iedereen ergens anders. Misschien denkt je pester dat hij grappig is. Laat de pester duidelijk merken dat hij te ver gaat en dat zijn 'grapjes' niet meer leuk zijn. Heel misschien stop het dan al.

4. Begrijp waarom mensen pesten (het zegt meer over de pester dan over het slachtoffer)

Vaak worden eigen frustraties en gevoelens van onmacht van de pester afgereageerd op een zwakkere collega. Pesters zijn vaak (onbewust) jaloers, willen indruk maken op hun omgeving of ervaren concurrentie van de ander. In deze economisch moeilijke tijden, waarbij medewerkers meer onder spanning staan en sterke gevoelens van onmacht ervaren, neemt het pesten alleen nog maar toe. Pesters verbergen in veel gevallen hun eigen ongemak en hun onzekerheid ten koste van minder weerbare collega’s. Pestgedrag zegt dus meer over de pester dan over het slachtoffer.

5. Ga met jezelf aan de slag

Zoek hulp bij een goede psycholoog, zodat je deze vervelende ervaringen kan delen en steun kan zoeken. Pesten tast je zelfvertrouwen ernstig aan, zorg ervoor dat dit niet gebeurt of wordt rechtgezet. Natuurlijk moet de pester aangesproken worden op zijn (of haar) gedrag, want pesten is schadelijk en grensoverschrijdend gedrag. Maar ook als slachtoffer zal je moeten werken om je zelfvertrouwen te herwinnen. Je moet leren om weerbaarder, mondiger en assertiever te worden.

6. Neem nooit zelf ontslag

Het kan dat het pestgedrag op je afdeling getolereerd wordt of dat je leidinggevende de pester is. Het kan zelfs voorkomen dat het management wil dat je zelf opstapt, zodat moeilijke (en dure) ontslagprocedures voorkomen worden. Dan ga je best op zoek naar een andere job, maar: neem nooit zelf ontslag! Doe je het wel, zorg dan dat je eerst ander werk hebt.

7. Kies voor jezelf

Schrijf alle pestvoorvallen op. Zo verzamel je bewijzen en kan je je hart luchten. Bekijk hoe je het best uit deze verstikkende situatie kan geraken: alleen of met de hulp van een ander. Laat de situatie niet uit de hand lopen en kies voor jezelf. In deze mag je onbeschaamd egoïstisch zijn. Het gaat om jouw welzijn en werkplezier. Besef dat je de situatie niet altijd kan veranderen, maar wel hoe je er zelf mee omgaat. Imiteer het gedrag van je plaaggeest: negeer hem ook, snauw hem af, scheld terug. Maar pas op dat je niet te ver gaat, en niet ontslagen wordt.

(mr) - Nell van de Ligt is stress- en burn-outexpert. Nadat ze zelf een burn-out heeft gehad, is ze op zoek gegaan naar wat stress en burn-out nu precies inhouden. In 2007 startte ze als analytisch psycholoog haar bedrijf Ligtpunt waarmee ze leidinggevenden en werknemers coacht. 

Op 17 september 2013 geeft ze een gratis telefonische masterclass "Leer de 3 geheimen om stress te reduceren en te voorkomen, zodat je rust krijgt en weer kan genieten". Meer info of inschrijven: www.ligtpunt.nl.